Meer over boek

In Een aangenaam zwaar hoofd, de tweede roman van Bram de Ridder, is psychiater Eva Stans de verbindende factor tussen patiënten, partners en collega’s. In 26 korte verhalen verblijven we telkens even in het hoofd van een van deze personen.

Het was de eerste tuchtzaak over grensoverschrijdend gedrag tussen collega’s: de zaak uit 2021 waarbij ook in hoger beroep een internist-oncoloog werd doorgehaald in het BIG-register wegens seksuele intimidatie van een verpleegkundig specialist in opleiding. De zaak werd aangespannen door de raad van bestuur van ziekenhuis Amphia, het msb en door de verpleegkundig specialist. Die laatste, Fleur Kloosterman, doet nu een boekje open met alle details over de periode waarin hij haar, ook tijdens de poli, knuffelde, kuste en intimideerde.

In welke koortsige gedachtestroom ben ik beland? Dialogen zonder interpunctie, beelden, strofen van liedjes van Vampire Weekend. Wie begint in Het geluid van een lichaam stapt in het hoofd van de zus van Diego. Hij, een tiener uit Mexico-Stad, een migrant in Madrid, heeft zelfmoord gepleegd. Gaandeweg het verhaal wordt de geschiedenis duidelijker, de zinnen helder. Nee, het wordt niet echt duidelijk waarom Diego voor zijn einde koos.

In haar boek De mentale schijf van vijf bespreekt Esther van Fenema, psychiater en MC-columnist, de vijf belangrijkste pijlers van een goede mentale gezondheid: investeren in sociale contacten, voldoende rust nemen, voldoende bewegen, praten over problemen en het beperken van telefoongebruik.

Esmeralda de Jong maakt, 26 jaar jong, de keuze alle behandeling stop te zetten. Samen met haar moeder zet ze haar levensverhaal nog op papier: ‘Door middel van dit verhaal hoop ik toch nog iets te kunnen betekenen voor anderen.’

Eind negentiende eeuw meende Christiaan Eijkman in Nederlands-Indië de oorzaak van de ziekte beriberi ontdekt te hebben, aan de hand van experimenten met kippen die aan een soortgelijke ziekte leden. Toen de kok ze een paar weken lang ongepelde in plaats van witte rijst te eten had gegeven werden ze weer beter. Eijkman zag in dat het zilvervliesje een stof moest bevatten waardoor de kippen beter werden. Dat de kippen ziek werden omdat ze verstoken bleven van een mysterieus ‘iets’ wilde er bij hem niet in.

Adriaan Groen (1948), oud-tropenarts, werkte het grootste deel van zijn leven in Oost-Afrika, vooral in Tanzania. Hij was er getuige van hoe aids huishield onder de bevolking en liep ook zelf gevaar. In zijn opnieuw uitgebrachte roman Kruisbestuiving vertelt hij het verhaal van tropenarts Cas Peters die na zes maanden uitputtend werk in een Tanzaniaans ziekenhuis bij een keuring in Nederland te horen krijgt dat zijn hiv-test positief is.

De uitgever had Robbert Welagen afgeraden om een boek over zijn ziektegeschiedenis te schrijven, want: er zijn al zoveel boeken over kanker. Zeker, zoals er ook al heel veel boeken zijn over de liefde en over oorlog. Waar de uitgever waarschijnlijk op doelt, is dat de meeste ziektegeschiedenissen geen literatuur worden. Dat hoeft ook niet, maar literatuur is wel het genre dat Welagen beoefent.

Het Californische multitalent Miranda July kan als geen ander zonder gêne hyperintieme scènes beschrijven met een vrouwelijke blik. July is bekend van haar bizarre en geestige arthousefilms zoals Me and You and Everyone We Know (2005) en Kajillionaire (2020).

‘Ik ben er levend uitgekomen. Dat komt omdat ik als arts gewerkt heb in de kampen in Amersfoort, Westerbork en Auschwitz. Ik heb mensen geholpen, maar heb er ook aan meegewerkt dat anderen het niet overleefd hebben. Gewoon om mijn eigen leven te redden. Ik ben geen haar beter geweest dan anderen. En daar lijd ik onder.’

In de geheel herziene druk van Kwaliteit en veiligheid in patiënten­zorg gaat het over onderwerpen als evidencebased practice en patiëntenparticipatie, de basismodellen van kwaliteit van zorg, en zeer actuele thema’s als: wat is zinnige en passende zorg, persoonsgerichte zorg, sturen op kwaliteit, het meten van kwaliteit, en uitleg over het begrip leiderschap en de (financiële) structuur van de gezondheidszorg.

Bekend feit: veel mensen met (ernstige) psychische of verslavingsproblematiek hebben vaak ook te maken met sociale problemen. Hun complexe en meervoudige zorgbehoeften vragen om de ge­­­coördineerde inzet van professionals van verschillende disciplines.

‘Je kunt als zorgverzekeraar de puzzelstukjes wel op de goede plaats willen leggen, maar als je heel andere vormen in die stukjes ziet dan een ervaren psychiater of psycholoog, is het de vraag of je wel degene bent die de puzzel zou moeten leggen.’ Het is een van de vele prikkelende observaties uit De spreekkamer is lek van journalist Tom Grosfeld.

Plots gebeurt het: ‘Een virus trekt over het land als een langgerekte golf in een golf­slagbad.’ Covid-19 heet het virus. In de verhalenbundel Milde klachten ontleedt Sanneke van Hassel de inbreuk van het virus plus de tegenmaatregelen op de levens van een scala vrouwen die zich ‘strijdlustig’ aan de regels houden.

Rinus Otte (63) is de baas van het OM en ook de man aan wie een groep psychiaters een bezorgde brief schreef over de euthanasie­praktijk in hun vakgebied. De troost van gebrekkig strafrecht heet zijn boek over wat hij ziet als de betekenis van het strafrecht.

In het geheel herziene, volumineuze handboek Palliatieve zorg in de huisartsenpraktijk wordt alles behandeld wat bij dit type zorg komt kijken, zoals de organisatie, de verschillende ziektebeelden, palliatieve sedatie, euthanasie en rouw, en een lange reeks symptomen van de palliatieve fase zoals hik, lymfoedeem, ileus, dreigende dwarslaesie, jeuk, diarree, depressie en ascites.

Dat in de natuur zijn goed is voor de gezondheid zal menigeen wellicht al uit eigen ervaring weten. Wie bewijs, achtergronden of motivatie hiervoor zoekt, kan die volop vinden in Natuur op doktersvoorschrift van Dirk Avonts, Hans Keune en Roy Remmen, en in Waarom natuur goed voor je hersenen is van Michel Le Van Quyen.

In Als van lucht vertelt Ada d’Adamo – die net voordat haar boek verscheen aan de gevolgen van borstkanker overleed – over haar leven met haar ernstig gehandicapte dochter. Haar boek is een ‘memoir’: waargebeurde belevenissen in literaire vorm gegoten. Dat genre kan op steeds meer belangstelling rekenen in wetenschappelijke en klinische gremia die zich bezighouden met het bestuderen van het verhaal van de patiënt.

‘Iemand die suïcide pleegt, sleept je met zich mee, of degene zich daarvan bewust is of niet. Die dag hebben jullie samen een sprong in de leegte gemaakt (…)’ Matteo Bianchi schreef met 'Zij die achterblijven' een indringend verslag van die ‘sprong’ en de leegte die zijn vriend S. achterlaat.

Na twintig jaar als fotograaf te hebben gewerkt, zat Maaike Koning ongeveer driehonderd keer in wachtkamers. Wachtend op een diagnose, een behandeling en uiteindelijk op genezing. Er werd een tumor achter haar borstbeen aangetroffen, maar het duurde bijna drie jaar voordat ze een diagnose kreeg. Het bleek een zeldzame vorm van de ziekte van Hodgkin.

Als David Steenmeijer zijn bachelor psycho­logie heeft afgerond, besluit hij dat het ­welletjes is geweest met dat studeren en wil hij de praktijk in. Hij gaat werken in een gesloten inrichting voor volwassenen. In zijn boek Welkom in de gesloten zorg legt Steenmeijer met treffende casussen de uitdagingen van de dagelijkse zorg bloot.

Als je niet moeders wokeste bent, is Baren buiten de box even wennen qua taalgebruik. Woorden als man, vrouw, wit en zwart worden met hoofdletter geschreven. En de woorden ‘bevallen’ en ‘vagina’ blijken anno 2024 niet langer oké vanwege hun, volgens auteur en verloskundige Bahareh Goodarzi, negatieve of op het mannelijk fysiek gerichte lading.

Otto de Kat (lees zijn oeuvre!) schreef voor het eerst een non-fictiewerk: Autobiografie van een flat. Hij keert daarin terug in de flat van zijn overleden ouders. Zijn ouders betrokken de woning in 1941, in het verwoeste Rotterdam, en bleven er de rest van hun leven. Ze kregen er twee zonen; Otto is van na de oorlog. Zijn terugkomst maakt herinneringen en associaties aan mensen en gebeurtenissen bij hem los, die hij met fijnzinnige pen noteert: ‘Vanuit het trappenhuis stap ik telkens een vervlogen wereld in, oud en volslagen nieuw.’

‘Waarom deed niemand destijds iets?’, ‘(Hoe) vertel ik het mijn ­partner?’ en ‘Helpt aangifte doen bij de verwerking?’ Het is een greep uit de vragen waarmee slachtoffers van seksueel misbruik kunnen worstelen én die zijzelf stelden tijdens webinars aan therapeuten Iva Bicanic en Esther Verhees en ervaringsdeskundige Miranda Freriks.

Wanneer een neuroloog over zijn eigen worsteling met alzheimer schrijft, klinkt dat alsof hij aan zelfkastijding doet. Minutieus je eigen aftakeling in de gaten houden en vastleggen om vervolgens toch gelijk te ­krijgen over de diagnose alzheimer: er valt over te twisten of dat nog als een overwinning telt.