In Nederland rust een taboe op etnische registratie
Te schuw om etniciteit te registreren
8 reactiesDe NRC kopte onlangs ‘In de Randstad liggen de corona-IC’s vol met patiënten met een migratie-achtergrond’. In het artikel merken artsen op dat er op dit moment geen dwarsdoorsnede van de maatschappij met corona in het ziekenhuis ligt, maar een sociaaleconomische onderklasse, waaronder veel mensen met een migratieachtergrond.
Logisch, want mensen met de ‘verkeerde’ postcode lopen meer risico om ernstig ziek te worden van covid-19, omdat ze vaker leiden aan obesitas, suikerziekte, een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Huisarts Shulini Soekhoe-Mahesh vat het bondig samen: ‘Je bent vaak al gedupeerd als je laaggeletterd of anderstalig bent. Dat geldt ook voor een lage SES. Heb je een combinatie van alle drie, tja dan ben je echt de pineut.’
In Nederland bespreken we de factor etniciteit liever niet omdat we bang zijn voor de controverse die steevast op de loer ligt. Als arts-psychiater heb ik echter wel moeten leren dat bepaalde leverenzymen bij mensen van Afrikaanse herkomst zich anders gedragen dan bij mensen van Kaukasische komaf. Negeer je dit gegeven dan loopt je patiënt ernstige en vermijdbare risico’s op bijvoorbeeld bewegingsstoornissen of onvoldoende werkzaamheid van een medicament met alle gevolgen van dien, bij bijvoorbeeld een acute psychose.
De NRC-kop leidde – hoe voorspelbaar – direct tot polarisatie en het berijden van de bekende stokpaardjes op zowel links als rechts, die nergens toe leiden. Door dit openhartige artikel vroeg ik me toch af of we misschien als artsen in staat zijn om een positieve bijdrage te leveren aan dit lastige discours? Als we dit onderwerp namelijk blijven vermijden, dan verwaarlozen we onze maatschappelijke plicht om misstanden te signaleren en belanden sommige mensen in onze samenleving met een niet-Nederlandse achtergrond dus zelfs eerder op de ic omdat ze geen zorg op maat krijgen.
In Nederland rust een taboe op etnische registratie en er worden dan ook geen statistieken over de etnische achtergrond van coronapatiënten en -doden bijgehouden. Bart Biemond, hoogleraar inwendige geneeskunde aan het Amsterdam UMC, legt in het magazine De Kanttekening uit dat deze gevoeligheid zijn oorsprong vindt in de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers konden Joden makkelijk vinden, omdat in het bevolkingsregister stond wie Joods was en wie niet.
Coronaonderzoek naar sterftecijfers door onder andere het Londense Institute for Fiscal Studies uit Groot-Brittannië toont aan dat het sterftepercentage onder Afro-Britten drieënhalf keer zo hoog is als onder witte Britten. In Chicago is slechts 30 procent van de bevolking Afro-Amerikaans, maar is 70 procent van de dodelijke slachtoffers zwart. BIJ1, de partij van Sylvana Simons, is om die reden juist voor het wel registreren van etniciteit van coronaslachtoffers. Woordvoerder Quinsy Gario stelt: ‘Nu worden gemeenschappen buitengesloten van het plan dat is opgesteld omdat er geen gegevens zijn over de schade dat het virus bij hen aanricht.’ Hij noemt deze ongelijkwaardige behandeling zelfs in strijd met artikel 1 van onze Grondwet.
Onze terughoudendheid om etniciteit te registreren heeft, zeker historisch gezien, voordelen, maar misschien is de schade ervan als we het coronavirus willen bestrijden nog groter.
Meer van Esther Fennema
K. S.
Student, Den Haag
Bovendien vindt u het blijkbaar "logisch" dat mensen van kleur meer "leiden aan obesitas, suikerziekte, een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten" - u gaat er blijkbaar van uit dat deze kwalen inherent zijn aan "mensen met een verkeerde postcode"? D...aarbij gooit u " Laag SES" en etniciteit op een hoop, terwijl duidelijk moge zijn dat gezondheidsverschillen tussen witte en niet-witte mensen in het Westen vaak niets met opleidingsniveau of welvaart te maken heeft: ook in de VS en Groot-Brittanie, waar etniciteit wel wordt bijgehouden, lijden zwarte en bruine mensen aan het meeste gezondheidsongelijkheid, irrespectief SES. Hier zijn tal van studies over te vinden, mocht het u interesseren. In uw argument komt uw onderhuidse racisme naar boven: u lijkt wél te geloven dat er een biologisch aspect meespeelt in het ziekte lijden van mensen van kleur. Uw hernaming van deze groep als mensen "met de verkeerde postcode" Is een afleiding: een term die u probeert in te zetten om te laten lijken dat u de gezondheidsverschillen vooral toeschrijft aan SES; arme witte Nederlanders zijn nl. ook ongezonder dan de middenklasse. Dit probleem moet u echter intersectioneel bekijken: institutioneel racisme speelt namelijk SES en verschillen in gezondheid in verschillende etnische groepen in de hand. U kunt het probleem daarom niet afkaderen als een probleem van mensen "met de verkeerde postcode". Ik raadt u aan zich in te lezen over institutioneel racisme in Nederland. Het boek " Witte Onschuld" Van Gloria Wekker is een aanrader.
K. S.
Student, Den Haag
Blijkbaar begrijpt men niet waar etnische registratie voor dient. Niet om individuele risicofactoren in kaart te brengen, wat men inderdaad het beste bij de patiënt zelf kan onderzoeken, maar om gezondheidsverschillen te volgen en te bestrijden; gezo...ndheidsverschillen die vooral te maken hebben met discriminatie en racisme, zodat institutioneel racisme aangepakt kan worden.
Louis Achterbergh
Arts-assistent geriatrie, Amsterdam
Ik kan me helemaal vinden in het leveren van een positieve bijdrage aan dit lastige discours. Maar om een goede bijdrage te kunnen leveren moeten we ook begrijpen wat we aan het onderzoeken zijn. Daarmee sluit ik me aan bij onderstaande reacties.
...Ter aanvulling. Vorig jaar verscheen er themanummer in het NtVG waar ik samen met collega's uit het AMC duidelijk probeerde te maken dat onze drang om te duiden niet altijd leidt tot meer duidelijkheid.
https://www.ntvg.nl/artikelen/respectvol-etnisch-profileren-de-zorg/volledig
Het allerbelangrijkste is om telkens weer de waarom vraag te stellen en zo specifiek mogelijk te zijn. Waarom leidt een persoonlijke eigenschap tot een probleem? Zijn het de genen? Is het de SES? Termen als kaukasich/negroïde/migrant zijn dat allemaal niet gezien de grote diversiteit binnen de groepen.
Laten we onszelf dus eerst aanleren om neutraal en specifiek te duiden voordat we nog meer gaan registreren.
Joke Jonker
verzekeringsarts, Maastricht
Nee, etnische registratie is een slecht idee. Want wat wordt verstaan onder "etniciteit" en waarvoor zou die registratie nodig zijn?
Eerdere respondenten hebben al opgemerkt dat menselijke rassen niet bestaan en dat de genetische verschillen binn...en zogenaamde etnische groepen groot kunnen zijn. Mensen uit Zweden hebben een ander genetisch paspoort dan mensen uit Polen, terwijl ze allemaal tot de Kaukasiërs worden gerekend. En er zijn ongetwijfeld ook genetische verschillen tussen de diverse bevolkingsgroepen in een groot land als Turkije. Daarnaast: hoe classificeer je mensen met grootouders uit diverse etnische groepen? Maak je daar een aparte groep voor en hoeveel groepen krijg je dan wel niet in onze sterk geglobaliseerde wereld?
Bijvoorbeeld: tot welke groep reken je kinderen met drie autochtoon-Nederlandse grootouders en één Afrikaanse grootouder? Die kinderen hebben dus meer West-Europese genen dan de meeste mensen, afkomstig uit Surinaamse of Marokkaanse families. Zijn het Kaukasiërs, gezien hun genetisch paspoort, ondanks hun donkere huidskleur?
En nogmaals: was is het doel van zo'n registratie? Als je vermoedt dat het belangrijk is, voor een bepaalde behandeling, om de genetische achtergrond van de patiënt te weten, dan vraag je daar toch gewoon naar?
S. Achbab
Huisarts in opleiding, Amsterdam
Ik heb uw artikel met belangstelling gelezen. Ik ben het echter eens de reacties hierboven. Naast dat het niet wenselijk is om mensen in te delen in rassen zoals we doen, vraag ik mij af of de volgende vergelijking "mensen van Afrikaanse herkomst" en... "mensen van Kaukasische komaf" kunt maken. Misschien kunt u nader specificeren wie dat dan zouden zijn? Er zijn bevolkingsgroepen in Afrika die ook tot het "Kaukasische ras" geschaard kunnen worden. Marokkanen die van origine Amazigh ("Berber") zijn, zijn hier een voorbeeld van. Verder stelt u dat we als artsen hier misschien een positieve bijdrage aan de discussie kunnen leveren. Ik denk dat we dit misschien beter aan (medische) antropologen kunnen overlaten, die doorgaans meer verstand hebben van dergelijke ingewikkelde onderwerpen dan wij.
Manon Kleijweg
Ouderenpsychiater, Utrecht
Het CBS beschikt wel degelijk over exacte cijfers t.a.v. migratie achtergrond, per type achtergrond (Marokkaans, Turks, Antilliaans, 1e, 2e generatie etc), per gemeente en zelfs per wijk, op grond van het bevolkingsregister dat de nationaliteit van... ouders vastlegt. Met deze gegevens werd na de eerste coronagolf duidelijk dat in Nederland de mortaliteit bij mensen met een niet-westerse migratie achtergrond iets hoger was dan gemiddeld. Mensen met een westerse migratie-achtergrond bereikten trouwens de hoogste mortaliteit, mogelijk doordat zij relatief vaak in slachterijen werken.
Als het om individuele patiënten gaat kun je als arts natuurlijk gewoon vragen naar etniciteit. Al word je daar als het gaat om instellen op medicatie niet veel wijzer van, stelde het NTVG in 2013 al (zie link naar artikel hieronder). Want ook binnen etnische groepen zijn er flinke farmacogenetische verschillen. Informeren naar gevoeligheid voor bijwerkingen of eerdere ervaringen met onvoldoende effectiviteit en bij twijfel farmacogenetisch onderzoek laten doen is de gebruikelijke aanpak. De uitslag kan worden vastgelegd in een "farmacogenetisch paspoort", uiteraard in te zien met toestemming van de eigenaar. Het leuke daarvan is dat je er met geen mogelijkheid iemands etniciteit aan kan aflezen.
https://www.ntvg.nl/artikelen/etnische-farmacogenetica/volledig
W. B. Eijkelenboom
Psychiater, Maastricht
Oeps, ik schrik een beetje. Ik heb altijd begrepen dat de verschillen binnen de zogenaamde 'etnische groepen' veel groter is dan de verschillen tussen de ethnische groepen. Daarnaast blijkt bij grondig onderzoek meestal niet de ethnische achtergrond ...maar andere factoren de verschillen te verklaren zoals inkomensongelijkheid, toegang tot zorg etc. De kans op onbedoelde discriminatie lijkt me veel groter dan de dubieuze winst voor patiënt en wetenschappelijk onderzoek. Ik ben het dus op dit punt niet zo eens met collega Fenema .
Carsten Lincke
kinderarts, Haarlem
Met taboeïsering van etniciteit als bijdragende factor aan kans op ziekte en complicaties is niemand gebaat, vooral niet de patient zelf. Een tijdloos thema; mijn commentaar (2002) op pleidooien tegen registratie van etnische achtergrond in medisch d...ossiers is onverkort van toepassing:
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/verslaafd-aan-een-ideologie.htm