Gezond wantrouwen

‘Vertrouwen in de toekomst’. Met die fraai gespinde slogan werd het regeerakkoord van Rutte III na een formatieperiode van meer dan een halfjaar vol trots gepresenteerd. Vertrouwen is een hoeraterm waar je nooit tegen kunt zijn en de toekomst, díe willen we allemaal. ‘Tempo maken’ was het laffe excuus om zonder blikken of blozen te onderhandelen over principiële medisch-ethische kwesties, zoals voltooid leven. Typisch voor onze Nederlandse koopmansgeest: alles is in principe onderhandelbaar daar waar het gaat om geld, macht en invloed.

De zorg reageerde verdeeld op het nieuwe regeerakkoord en vooral ziekenhuizen, thuiszorg en patiëntenverenigingen vinden dat ze er bekaaid vanaf komen. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen bijvoorbeeld, gaf aan dat de besparingsopdracht van 1,9 miljard euro in schril contrast staat met de toenemende zorgvraag, onder meer door de vergrijzing en de stijgende kosten van geneesmiddelen. ‘De afgelopen jaren hebben de ziekenhuizen hard meegewerkt aan de beteugeling van de zorgkosten. In crisistijd zijn gezamenlijke afspraken gemaakt over het beschikbare budget. De situatie is nu anders, de crisis is voorbij.’

Maar is de crisis echt voorbij en neemt de genoemde zorgvraag inderdaad toe?

Het programma Tegenlicht van de VPRO toonde eind vorig jaar aan dat de Europese Centrale Bank onder leiding van Mario Draghi maandelijks 60 miljard euro (tot maart 2017 was dit 80 miljard euro) in het financiële systeem pompt door vooral staatsobligaties van grote beleggers op te kopen. De bedoeling was uiteraard dat dit geld naar de markt zou vloeien, bijvoorbeeld naar verbetering van infrastructuur en werkgelegenheid. In de praktijk blijft het vers geprinte geld binnen de instituten van de grote beleggers steken en loopt de maatschappij vooral financiële risico’s door dit virtuele geldpakhuis van Dagobert Duck.

Het manipuleren van de realiteit is nog nooit zo makkelijk geweest

Framen, spinnen of, anders gezegd, het manipuleren van de realiteit in het belang van ‘de eigen winkel’ is nog nooit zo makkelijk geweest als in onze complexe kennismaatschappij, waarin overzicht en inzicht haast om bovenmenselijke capaciteiten vragen.

Ja, maar vergrijzing en stijgende kosten van geneesmiddelen zijn toch ernstige zorgvragen waar per definitie veel geld naartoe moet? Net als bij de crisis geldt ook hier: het ligt er maar aan hoe je het ziet. Als we zonder visie en geleid door perverse prikkels hoogbejaarde patiënten met peperdure interventies blijven bestoken (en aan de andere kant bidden dat ze hun leven als voltooid beschouwen), dan wordt de werkelijkheid inderdaad schreeuwend duur en is het maar de vraag wie hier nou echt van profiteert.

Dat andere probleem, de stijgende kosten van geneesmiddelen, is in belangrijke mate te wijten aan het feit dat de aandeelhouders in de farmaceutische industrie graag jaarlijks zo’n 35 procent winst willen zien, waardoor de prijzen worden opgedreven door patenten op overprijsde ‘me too’-geneesmiddelen en innovatie een stuk minder aantrekkelijk is. Ook hier liggen de belangen niet primair bij de patiënt.

Kortom, we leven in een uiterst complexe samenleving en hebben als hoogopgeleide zorgprofessionals de verantwoordelijkheid om de wereld om ons heen met gezond wantrouwen tegemoet te treden. Pas dan kunnen de patiënten écht op ons vertrouwen.