‘Damned doctors’

In Griekenland reden we na Olympia, op weg naar Dodona, langs Mesolongi. Hier stierf Lord Byron in 1824. In het stadje vonden we zijn beeld in het Park der Helden tussen vele besnorde zwaardvechters. Hij had Venetië verlaten om deel te nemen aan de Griekse bevrijdingsoorlog tegen de Turken.

Van zwaardvechten kwam het niet. Byron werd geveld door een ziekte die eindigde in een van de schandaligste sterfbedden uit de 19e eeuw, waarover we pijnlijk goed zijn ingelicht door de dagboeken van enkele omstanders.

In het begin van zijn ziekte zei hij tegen zijn arts, Julius Millingen, dat hij het leven moe was: ‘…but the apprehension of two things now haunt my mind. I picture myself slowly expiring on a bed of torture, or terminating my days like Swift as a grinning idiot.’ Swifts dementie zou hij nooit bereiken.

Byron had een gezonde angst voor de artsen van zijn tijd. Maar andere waren er niet… Millingen en zijn collega Bruno kenden slechts één remedie, aderlaten, en wilden hiertoe overgaan op 10 april. Byron weigerde. De artsen gaven hem toen maar wonderolie en zetten hem in een heet bad.

Toen de heren doktoren enkele dagen later gezamenlijk probeerden om Byron ervan te overtuigen een aderlating toe te staan, raakte deze geprikkeld en zei: ‘The lancet has killed more people than the lance.’ Ze gingen overigens gewoon door met het toedienen van purgeermiddelen en andere pillen. Toen ze opnieuw om zijn bloed kwamen vragen, was Byrons reactie nog nijdiger dan voorheen: ‘Drawing blood from a nervous patient is like loosening the cords of a musical instrument the tones of which are already defective for want of sufficient tension.’

Deze dichterlijke formulering weerhield Bruno er niet van gewoon door te drammen over de noodzaak van een aderlating. Later die avond kreeg Byron een ernstige hoestbui die eindigde in braken, waarop Bruno hem zelfs dreigde met een longontsteking, tenzij hij aderlating toestond. Eindelijk gaf Byron toe en beloofde zijn bloed voor de volgende dag. Een belofte die hij terugnam toen hij zich wat beter voelde in de ochtend. Nu waren Millinger en Bruno kwaad, waarop Byron zijn arm driftig aanbood met de woorden: ‘Come; you are, I see, a damned set of butchers. Take away as much blood as you will, but have done with it.’

Ze tapten een fikse hoeveelheid af, maar, tot hun verrassing, zonder resultaat. Na een tweede aderlating viel Byron, opgelucht of uitgeput, in slaap. Van een derde poging wist hij hen, in zijn heldere momenten, te weerhouden. Maar daarmee was hij niet van zijn kwelgeesten verlost, want nu kreeg hij opnieuw purgeermiddelen.

Byron was aanhoudend verward en nu besloot men tot het toedienen van kinine en trok twee blaren aan de binnenkant van zijn bovenbenen. Op de achtste dag van Byrons ziekte zag iedereen dat het hopeloos was en plaatste Bruno twaalf bloedzuigers rond de slapen van zijn stervende patiënt. Toen deze alleen maar verwarder werd, besloot men tot meer purgeren en een klysma van senna, epsomzout en wonderolie.

Het lijkt ongelofelijk, maar die middag slaagde Byron er toch nog in uit bed te komen om zich te ontlasten. ‘Damned doctors’, mompelde hij, ‘I can scarcely stand.’

Terug in bed verloor hij het bewustzijn en de artsen plaatsten hun bloedzuigers weer op zijn slapen. Hij bloedde de hele nacht en stierf om zes uur in de avond van de volgende dag.

Ik ken duizend excuses en verklaringen rond deze gang van zaken, maar mijn huiver blijft. Huiver over hoe ons vak een mens tot een stakker kan maken.

Bert Keizer is specialist ouderengeneeskunde