Bert Keizer: Kunst?

Bestaat er zoiets als kunst in geneeskunde? Nou, sommige chirurgische technieken? Of wat dacht u van interventieradiologie? Grappig genoeg denken leken dat hersenchirurgie het moeilijkst is, omdat de hersenen zo ingewikkeld zijn en wie zich daarin waagt die is al gauw bezig met een kunststukje. Maar dan wordt kunst tot sublieme handigheid.

Professor Van Alphen, God heeft zijn ziel, zag weinig kunstigs in neurochirurgie. ‘Je kunt het een baviaan leren,’ vond hij. Ik heb daarop overigens nog nooit een baviaan met instemming zien knikken. Maar we begrijpen wat hij bedoelt. Geen kunst aan dus. Over de sublieme handigheid van sommige voetballers wordt ook graag gesproken alsof het een vaardigheid is die hen in de buurt van Da Vinci en Van Gogh plaatst. Maar in Trouw werd laatst de bewering dat een steekpassje van Iniesta kunst is door Henk Spaan neergesabeld: ‘Ja, dat is dus gelul. Een steekballetje van Iniesta is voetbal op het aller-aller-allerhoogste niveau uitgevoerd. Er komt wel talent bij kijken maar het is vooral oefening, arbeidsuren, eindeloos trainen.’

'Neurochirurgie kunstig? Je kunt het een baviaan leren'

Wie zich snijdend, brandend of zuigend de menselijke anatomie in waagt die weet dat het vooral oefening is, arbeidsuren en eindeloos trainen, waardoor een vaardigheid ontstaat die een buitenstaander als kunstig kan treffen. Coassistenten zijn de leukste buitenstaanders in ons vak, want ze zijn nog in staat tot verwondering over wat ze zien.

Ik heb als coassistent collega D. zien opereren en voelde me een boer op klompen, onhandig aan de wondhaken hangend, terwijl D. zich met grote snelheid en bijna balletterig handwerk vrijwel bloedloos een weg baande naar de schildklier of een pancreascyste. Men zei over hem dat hij desnoods een darmresectie zou kunnen verrichten met een houten spatel, zo subtiel was de aandrang waarmee hij weefsels terzijde legde. Hij was minder bedreven in het sociale, maar wel vilein grappig. Hij vroeg mij eens aan het eind van een ingreep om tegelijkertijd de wondhaken vast te houden, ergens mijn duim op te drukken en een hechting door te knippen, waarop ik zei: ‘Ik heb maar twee handen hoor!’ Hij beet meteen terug: ‘Val ons alsjeblieft niet lastig met je overweldigende anatomische kennis.’

Waarmee we bij die andere medische kunst zijn aangeland, niet de anatomische, maar de psychische ambachtelijkheid die we precies evenzeer nodig hebben. Ik heb eens een keer een tv-uitzending gezien waarin een twintigtal wanhopige familieleden rond het bed staan van een beademde patiënt. De artsen hebben besloten dat de toestand hopeloos is en dat er geëxtubeerd zal worden. De familie is hierop tegen. De dokter stapt binnen en zet de beademing stop. Er breekt nu een woest kabaal uit en er ontstaat zoiets als een handgemeen. Het was een nachtmerrie. Voor alle betrokkenen. Wie zoiets in goede banen weet te leiden die is voor mij een, nou ja, kunstenaar, maar hij werkt wel op het allerhoogste niveau van geneeskunst.