Blogs & columns
Blog

‘Wat moet ik doen met patiënten die niks hebben?’

4 reacties

De meeste mensen gaan niet graag naar de dokter. Klachten en ziekte veroorzaken doorgaans een hoop schaamte en onzekerheid. Als ze eindelijk alle moed verzameld hebben – omdat de pijn, angst of zorgen te sterk zijn – en ze schroomvallig hun verhaal doen, dan willen ze eigenlijk maar één ding: serieus genomen worden. Of beter gezegd drie dingen:

  • 1. serieus genomen worden,

  • 2. van de klachten af,
  • 3. als dat niet meteen lukt: nóg serieuzer genomen worden.

En daar zit toch vaak een frutseltje discrepantie met de insteek van de dokter. Die is meer gefocust op het tweede. Wanneer dat er zo een-twee-drie niet inzit, is de kans aanzienlijk dat de patiënt daarna juist minder serieus genomen wordt. En dat is erg. Weinig zo frustrerend in een mensenleven als een dokter die je geloofwaardigheid in twijfel trekt.

Op een symposium hoorde ik een huisarts vertwijfeld roepen: ‘Wat moet ik doen met patiënten die niks hebben maar toch steeds komen?’ Ik zou zeggen: spiegel deze vraag. Wat heeft een patiënt in hemelsnaam aan een dokter die zegt dat hij ‘niks’ heeft? Precies, helemaal niks, noppes, nul. Klachten zijn klachten en niet niks. Zo’n opmerking kan zelfs de boel op scherp zetten. Toenemende frustratie en wanhoop bij de patiënt, nog meer schaamte, schuldgevoel en stigma. Voor je er erg in hebt, volgt er een eindeloze reis door zorgland en krijgt hij het stempel ‘zeurkous’ of ‘moeilijk’. En alleen maar meer klachten, nooit minder. Zeker als opeenvolgende artsen klakkeloos oude dossiers overnemen met inadequate beschrijvingen en verkeerde diagnoses.

Hoe voorkom je dat je van een aardige, welwillende, goedbedoelende dokter transformeert in een steilorige nocebo? Het korte antwoord is: neem je patiënt altijd serieus. Het lange antwoord: herken je eigen valkuilen hierbij. Want als je erin valt, kunnen de gevolgen behoorlijk beroerd zijn: gemiste of verkeerde diagnoses, over- of onderbehandeling, en vooral onnodig veel stigma. Stigma is ziekmakend.

Bijvoorbeeld het ankereffect: de dokter blijft vasthangen aan zijn eerste diagnose ook al is er bewijs voor alternatieve diagnoses. Klassiek zijn de gevallen waarbij klachten toegeschreven blijven worden aan angst of stress, en de patiënt pas veel later, vaak door een andere dokter met helder gepoetste bril, ineens een pittige somatische diagnose aangereikt krijgt, zoals hartinfarct, kanker of endometriose. Vrouwen en meisjes zijn hier vaker de dupe van dan mannen. Maar ook andere impliciete biases laten zich hier gelden, zoals voor etniciteit, kleur, gender, opleiding en economische klasse.

Bij de zorgverlenersbias leiden de eigen opvattingen en attitudes (onbewust) tot het minder serieus nemen van een bepaalde hulpvraag of tot ongelijkheid in behandeling. Ook hier speelt impliciete vooringenomenheid een rol. Berucht is de onderbehandeling van pijnklachten bij vrouwen en mensen van kleur.

Kakoethos (zwak of slecht karakter) beschrijft de menselijke neiging om ziekte en klachten toe te schrijven aan de persoonlijkheid of het karakter van de patiënt. Fameus zijn natuurlijk longkanker en obesitas. De patiënt ‘is zwak’ want blijft roken of te veel eten. Psychiatrische diagnoses staan bovenaan het lijstje met denkvernauwingen. Heeft iemand bijvoorbeeld ooit een angststoornis of psychose doorgemaakt, dan worden nieuwe somatische klachten steevast in dit licht bekeken, zelfs als de houdbaarheidsdatum van die episode al jaren is verstreken. Hierdoor worden de woorden van de patiënt in twijfel getrokken, want is deze man of vrouw wel in staat tot coherente gedachten? Dit is voor elke patiënt maagkerend en gekmakend.

Werken aan je (onbewuste) valkuilen vraagt om onophoudelijke analyse en reflectie op het eigen denken, doen en voelen. En natuurlijk bijscholing en intervisie. Maar bovenal: de patiënt serieus blijven nemen.

Meer lezen? Cathryn Molloy. Rhetorical Ethos in Health and Medicine, patient credibility, stigma and misdiagnosis. 2020.

Meer van Anita Kaemingk
  • Anita Kaemingk

    Anita Kaemingk is onder meer neuropsycholoog en docent consultatie aan de geneeskundefaculteit in Maastricht. Ze heeft het lynchsyndroom en werd in 2013 ziek (vergevorderd stadium van kanker). In het boekje Over Leven heeft ze 25 columns over haar ziekte gebundeld.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • JW vd Berg

    Arts, Zwolle

    Wat vaak nog erger gevonden wordt dan mensen met veel klachten zonder duidelijke diagnose zijn de zogenaamde “zorgmijders”.
    Dit zijn mensen die klachten ontkennen terwijl ze meerdere vaak ernstige diagnoses hebben. Ziektes ontkennen, niet naar dok...ter willen…. Hoe is het mogelijk, we worden in ons bestaan bedreigt.

  • siepdegroot@planet.nl

    huisarts, niet praktiserend, Eelderwolde

    Het is veelzeggend dat Anita Kaemingk psychiaters bovenaan de ranglijst zet bij miskenning van onderliggende ziektes. Psychiaters zijn echte dokters die klachten van hun patiënten niet zelden duiden als de vermeende psychische stoornis. Stigmatiseri...ng en dwang staan bij hen hoog in het vaandel. Een delier na een cocktail psychofarmaca wordt geduid als angst, oedeem na het ongelimiteerd voorschrijven van het gevaarlijke lithium, als oorzaak van de oude dag.
    Psychiaters laten zich maar mondjesmaat bijscholen in fysieke ziekten en beheersen het lichamelijk onderzoek nauwelijks meer. En dat terwijl zij medicatie voorschrijven
    die lichamelijke ziekten veroorzaken zoals neuropathie, huidaandoeningen en nierpathologie. Waarschuwingen zoals Gotsche beschrijft in zijn boek “ dodelijke psychiatrie” en Dick Bijl in zijn boek’ depressie en antidepressiva ‘ worden naar het rijk der fabelen verwezen. GGZ Gelderland zocht uit dat hun chronisch opgenomen patiënten een verkeerde diagnose had met onjuiste en te veel medicatie.
    42 % van hen kon met hulp weer terugkeren in de maatschappij. Familie dacht dat ze een goed heenkomen hadden. Niet dus.
    Psychiaters zouden veel meer de hand in eigen boezem dienen te steken en niet klagen over tekorten aan financiering, klagen over de nieuwe dwangwetten en het tekort aan psychiaters, in Nederland relatief het hoogste aantal in de wereld.

  • Dolf Algra

    commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam

    Eerste wet van de hoop: 'precies, helemaal niks, noppes, nul'. of.......

  • Dolf Boerman

    Neuroloog, Arnhem

    De geneeskunde heeft een probleem en dat is haar focus op een anatomische diagnose. Veel patienten hebben dat niet, maar vooral een klacht. De verbinding is dan een functiestoornis: een wegraking, pijn en duizeligheid zijn voorbeelden. Het is onze ta...ak deze stoornissen te duiden en te verklaren. Dan hebben we met de patient een gemeenschappelijk fundament en kunnen we die persoon echt helpen. Een tweede probleem is de exorbitante nadruk op evidence based medicine, wat Mestalla nils oplost voor de patient of de dokter. Koester de ervaring en het case report: daar liggen de antwoorden die u zoekt.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.