Niet meer uit voorraad leverbaar: de burn-out
9 reactiesDe burn-out bestaat niet meer. Het is maar even dat u het weet. Niet in de werkelijkheid van alledag natuurlijk, maar wel in de statistieken. Het CBS heeft deze diagnose een tijdje geleden vrijwel ongemerkt afgeschaft. Het heet nu ‘psychische vermoeidheid door het werk’. Dat is bijna hetzelfde, maar toch net weer even anders. Waarom eigenlijk?
Als reden noemt het CBS dat de term te verwarrend, maar ook te vaag is. Bovendien ligt de lat om voor een burn-out in aanmerking te komen veel te laag. Als je tweemaal per maand opziet tegen je werk heb je al burn-out klachten. Geen wonder dus dat 1,3 miljoen Nederlanders er last van hebben.
Mogelijke aanstichter van deze omwenteling is psychiater Christiaan Vinkers, die vorige jaar naam maakte – ook in Medisch Contact – met zijn boek In de ban van burn-out. Aanrader overigens. Het leest lekker weg.
Zijn boodschap: we weten eigenlijk niet precies wat een burn-out is: de wetenschappelijke basis is wankel, het is slecht meetbaar én nauwelijks betrouwbaar vast te stellen. Bovendien blijken er ook nog eens weinig bewezen werkzame behandelingen voorhanden te zijn.
Het kreeg veel aandacht, maar viel niet bij iedereen in goede aarde. En dat is op zich ook weer niet vreemd, want een diagnose is naast een beschrijving van een ziektebeeld, ook een geldkraan, een heuse cashcow. Afschaffing kan betekenen dat je businessmodel zomaar naar de gallemiezen gaat.
Wat de diagnostiek en registratie van de burn-out betreft is er op dit moment sprake van een behoorlijk onoverzichtelijke situatie. De huis- en bedrijfsartsen stellen de diagnose wel, maar psychiaters weer niet, omdat die niet in de DSM staat. En de psychologen zijn onderling zwaar verdeeld.
De organisatiepsychologen bijvoorbeeld vinden de afschaffing van de burn-out door het CBS een stap vooruit. Want burn-out is volgens hen een sleets begrip geworden. Het miskent en onderschat de oorzaken in het werk, die zij juist willen aanpakken. Zij prefereren dus de duiding psychische vermoeidheid door het werk. Volgens hen zou elk geval van burn-out een reden moeten zijn om de werkorganisatie tegen het licht te houden: ‘Omarm elke uitgevallen medewerker, want hij is de kanarie in de mijn’. Werk zat dus voor de organisatiepsychologen, als je het zo bekijkt.
De klinisch psychologen zijn juist tegen de afschaffing én zijn recent met een heuse campagne voor het behoud van de diagnose gestart. Volgens hen is het ontkennen van burn-out juist gevaarlijk en ze luiden dan ook de noodklok.
Hun visie: dat gesteggel en onderling gekibbel over de definitie moet stoppen. Daar schiet de patiënt niets mee op, aldus bijvoorbeeld het NIP. Het maakt niet uit of de oorzaak in het werk, thuissituatie, persoon, relatie, gebeurtenis of combinatie van dit alles ligt. De patiënt wil gewoon van zijn of haar klachten af. Dus kom vooral bij ons langs.
Alles op een rijtje, hier word ik wel vrij moe van. Wat schieten we eigenlijk met zo’n etikettendiscussie op? Inhoudelijk gezien niet heel veel denk ik. In de 35 jaar dat ik bedrijfsarts ben geweest – ik heb het even snel op een bierviltje uitgerekend – heb ik een paar duizend patiënten met psychische klachten gezien.
Als er één ding is wat ik in de loop der jaren – met vallen en opstaan – heb geleerd is het om geen etiketten te plakken, maar vooral naar de patiënt zelf te kijken en te luisteren. Vooral naar wat er niet gezegd wordt.
Menig ziektebeeld blijkt juist niet ‘volgens het boekje’ te verlopen. Elke keer kleurt het beeld zich anders in én verandert vaak ook nog eens in de loop van de tijd. Heel dynamisch allemaal, weinig standaard. Zie daar dus ook de makke van de protocollen, schema’s , en richtlijnen.
Het listige en ongemakkelijke is dus dat de werkelijkheid zich niet houdt aan de afspraken en dit soort etikettenplakkerij. En eigenlijk is dat maar goed ook.
Meer van Dolf Algra
P.W. Post
Psychiater, Amsterdam
Woorden in de psychiatrie hebben de neiging sleets te raken en worden dan vervangen. Maar van burn-out zag ik het niet aankomen en zie ik de noodzaak ook niet zo. Burn-out geeft een toestand weer en geen oorzaak. Patiënten herkennen zich erin, net ...zoals met het woord overspannenheid. Het is wel jammer dat er geen equivalent in de DSM V bestaat. Maar dat is niet uniek, elk land gebruikt woorden buiten de DSM V die algemeen worden gevoeld als een adequate weergave van een toestand, is mijn vermoeden. Dat zal ook altijd zo blijven. En dat hoeft naar mijn gevoel niet bestreden te worden, maar wel benoemd en besproken. De DSM V blijft ook van nut, in de zin dat het een levend woordenboek is dat bijdraagt aan de internationale standaardisering van het gebruik van woorden in de psychiatrie. Wie weet wordt burn-out daarin ook wel eens opgenomen. Niet ondenkbaar lijkt me.
M.M. Kaandorp
Arts, Pessotherapeut, coach voor professionals
Een vrij vreemde term ‘psychische vermoeidheid door het werk’. Wie verzint dit?
Zelf raakte ik ook ooit ‘burn-out’. De term bestond toen nog niet en ik werd ook niet geloofd door de bedrijfsarts in eerste instantie. Er kwam een onderzoek door een... psychiater aan te pas. Toen kwam er gelukkig een betere diagnose en advies uit. En gelukkig alweer jaren niet meer bovenmatig vermoeid maar normaal prettig in balans. Ik zit te puzzelen op een betere term. ‘Bovenmatig vermoeid door langdurige stressvolle omstandigheden.’ ? Te gebruiken als werkhypothese, zoals vaker wordt gewerkt met hypotheses in de geneeskunde.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Natuurlijk gaat luisteren naar de patiënt voor alles. Maar je gaat een beetje voorbij aan wat je zelf al noemde: Zonder naam heeft iets geen bestaansrecht, geen rechten, geen geld voor behandeling etc.
Overigens ben ik met Christiaan eens dat een ni...euwe classificatie bedenken die slecht is omschreven meer onduidelijkheid geeft. In de DSM staan al classificaties genoeg
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Een diagnose is een werkhypothese, wat ga je er aan doen? Of liever, wat kun je de patiënt leren om er zelf wat aan te kunnen doen. Burn-out is een mooie verzamelterm, al die mensen die meer energie hebben gebruikt dan hun systeem eigenlijk kan lever...en, onvoldoende herstelmoment hebben genomen. Een marathonloper kan dat ook niet elke dag. Wat we niet moeten doen is er een catastrofe van te maken. Er is wat aan te doen, dat kan soms heel veel tijd nemen.
De meeste mensen die ik tegenwoordig "burn-out" zie gaan, hebben dat niet voornamelijk door hun werk. Ze zijn overbelast geraakt door werk in combinatie met mantelzorgtaken. Of werk moeten combineren met vastlopende GGZ-trajecten bij kinderen of familieleden. Ze slapen niet meer en raken uit balans door geldzorgen, of door zorgen rondom gebrek aan woonruimte of slechte woonruimte. Het CBS maakt hier een fout, het is "uitputting door overbelasting", het kan zijn als gevolg van werk, maar het is tegenwoordig vaak een "maatschappijziekte". Behandeling is vaak bewust laten worden van wat je zelf er aan kan doen en van de omgeving vooral begrip.
Dan nog een pleidooi: Stop de DSM-V of welk nummer dan ook als een "leerboek" te zien. De DSM-V is een woordenboek, een begrippenlijst om te zorgen dat bij wetenschappelijk-onderzoek van dezelfde definities wordt uitgegaan.
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam
In de dagelijkse praktijk gebruikte ik vaak beelden/metaforen als 'de rek is er uit ' of 'dit lijkt op een vastloper'. Nauwelijks dus een diagnose te noemen. De meeste zijn er niet happig op om met het etiket overspannen of burn out thuis te komen ...
Als entree daarvoor gebruikte ik het klachten overzicht van huisarts Terluin - die ik altijd in tienvoud in mijn tas had zitten - waarin onderscheid gemaakt wordt in vier klachten soorten ( hyper esthetisch, functioneel lichamelijk, neurasthene en psychische klachten).
De meeste patiënten vonden dat heel herkenbaar én erg inzichtelijk. Iedereen kleurde zo zijn eigen klachten plaatje in. Waarna de vervolgvraag op tafel kwam: hoe krijg je 'de rek er weer in" en/ of hoe krijgen we 'de zaak weer aan de gang' en 'op de rails' ? Maar daarvoor moet eerst onder de mat gekeken gaan worden.
Velen wilden weten wat het verschil tussen overspanning en een burn out is. En om in beelden te blijven. Een burn out is alsof je in een auto stapt, de sleutel in het contact zet, omdraait en er niets, maar dan ook helemaal niets gebeurd. Overspanning lijkt op het tegenovergestelde: dat is meer een pan heet water, die overkookt.
Dank voor de zinnige commentaren. Inderdaad etiketten plakken heeft weinig zin. Het gesprek - de ontmoeting- daar draait het om.
Persoonlijk heb ik erg veel gehad aan coachingstechniek van Maarten Kouwenhoven ( strategisch coachen), die een viersprong hanteert - denken, voelen, willen, doen met onder en bovenstroom aanpak. Een uiterst prettig, eenvoudig te hanteren vooral werkzame gesprekstechniek. Aanrader om dat eens te bekijken en uit te proberen. Gewoon effe googlen
C.H. de Rooij
Huisarts, niet vrijwillig gestopt , Numansdorp
Het maakt mij geen bal uit hoe het heet
Door allerlei factoren brak ik in 1998.
Het duurde 6 jaar voordat ik de wereld niet meer in zwart-wit maar in kleur zag.
Vóórdien was 80-100 uur per week gebruikelijk als huisarts met verloskunde.
W.P.A. van Rooij
psychiater
Vervangen van het ingeburgerde begrip 'burn-out' door de omschrijving 'psychische vermoeidheid door werk' is zeker geen vooruitgang en kan daarom beter vermeden worden om ruis in diagnostiek en behandeling te voorkomen.
Daarvoor zijn in elk geval... 2 redenen:
1. De term 'psychisch' veronderstelt impliciet dat er ook zoiets bestaat als 'lichamelijke' vermoeidheid. Deze tegenstelling is kunstmatig.
Het onderscheiden van 'lichamelijke' en 'psychische' oorzaken van aanhoudende lichamelijke klachten is obsoleet: lichaam en geest zijn geen gescheiden grootheden.
2. De toevoeging 'door werk' heeft geen inhoudelijke meerwaarde. Het miskent dat er zelden een eenduidige causale relatie te leggen is tussen vermoeidheid en werk.
Het is mijns inziens zinvoller de term 'burn-out' als 'werkhypothese' (i.p.v. als 'diagnose') te handhaven.
Patiënten bij wie sprake is van 'burn-out'-klachten zijn gebaat bij zorgvuldige biopsychociale diagnostiek en behandeling, zoals gebruikelijk bij andere patiënten bij wie sprake is van de werkhypothese 'aanhoudende lichamelijke klachten' (ALK).
Dat doet recht aan het heterogene karakter van de groep patiënten die kampen met 'burn-out'.
De klachten bij 'burn-out' zijn gerelateerd aan verschillende biologische, psychologische en sociale factoren. Elk van deze factoren kan onderscheiden worden in predisponerende, luxerende en instandhoudende factoren.
Een werkhypothese 'burn-out' is dus uitgangspunt van verder onderzoek om tot gepersonaliseerde diagnostiek en behandeling te komen. Het is geen eindpunt.
M. Boudjemaoui
Bedrijfsarts, Nieuw-Lekkerland
Wat mij opvalt is dat het CBS psychische vermoeidheid uitsluitend lijkt te relateren aan werk, terwijl ik ook regelmatig deels of geheel privégerelateerde burn-outs zie, naast natuurlijk uitsluitend werkgerelateerde burn-outs. Denk bij privé-oorzaken... aan een relatiebreuk of heftige ziekte bij kinderen zoals IC-opname of psychopathologie met automutilatie. Verder zijn er patiënten bij wie privé-taken een grotere risicofactor vormen voor burn-out dan werk, zoals mensen met ASS, aan wie werk juist structuur geeft, zie hiervoor dit artikel: https://www.tbv-online.nl/magazine-artikelen/autistische-burn-out/
Ik kan op de website van het CBS niet direct publicaties vinden die privégerelateerde burn-outs bevestigen, enkel 1 onderzoek dat geen verband ziet met specifieke privé-taken ("Burn-out: de rol van werk en zorg"). Overigens blijkt het CBS al 6 jaar de nieuwe benaming te gebruiken (https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen/burn-out-klachten). Ik was ook in de veronderstelling dat dit iets recents was.
Ondanks de diversiteit van oorzaken en uitingen van burn-out, lijkt het me wel handig om zo veel mogelijk 1 term te hanteren voor onder meer onderlinge communicatie, wetenschappelijk onderzoek en vindbaarheid van literatuur en artikelen op internet.
J.M. Keppel Hesselink
arts-farmacoloog
Goed beschreven.
Fritz Perls zei al: labels are for bottles. Maar om van gedachte te wisselen over een patient wat hij/zij/het 'heeft' hebben we dat soort begrippen nodig. Begrippen en de definities ervan. Niet zo eenvoudig. En bovendien stel je ...terecht: "een diagnose is naast een beschrijving van een ziektebeeld, ook een geldkraan, een heuse cashcow.." En nog een stap verder, de term/diagnose wordt gezien door de patient zelf als een legitimatie. Velen hebben dus baat bij in stand houden van etiketten.
Dat alles maakt duidelijk waarom er bij wat vagere begrippen zo veel meningen ontstaan. Verschillende meningen zijn vaak geschraagd door verschillen van de 'conflicts of interest', die diep onder het begrip schuilen. Zoals je fijntjes aangeeft: "Werk zat dus voor de organisatiepsychologen, als je het zo bekijkt. " Vandaar misschien ook dat die 'voor' het behouden van het begrip zijn.