De vrouw die haar baan leuk wist te maken

In het Engels heet het jobcrafting. Baanboetseren is een manier waarop iemand zelf zijn baan structureert. ‘Dit kan doordat de werknemer aanpassingen aanbrengt in zijn taken of in de samenwerking met betekenisvolle anderen. De effecten van jobcrafting zijn dat de werknemer het werk als meer betekenisvol ervaart en zich meer identificeert met zijn werkzaamheden.’

Zo klinkt dat in de braaftaal van bedrijfsartsen en hr-medewerkers. Maar het is waar. In een zelf geboetseerde baan heb je meer plezier in je werk, ben je minder vaak ziek, presteer je beter. Je werk wordt spannender maar ook onzekerder. Veel zzp’ers hebben dit inmiddels ontdekt. Baanboetseren is de weg naar de vrijheid. En vrijheid is een voorwaarde om te presteren.

Werken, niet alleen maar wanneer of waar je wilt. Maar juist ook en alleen maar doen wát je wilt. Het wordt makkelijker om dit ideaal te bereiken als je een unique sellingpoint (USP) hebt. Dat betekent: jij bent heel goed op een specifiek gebied waar de meeste van je collega’s het laten afweten. Een USP kan ook een bijzonder persoonskenmerk zijn, of een unieke eigenschap.

Baanboetseren is van alle tijden, van alle seksen en van alle beroepen. Ik lees de biografie van een dokter van vroeger met maar liefst drie USP’s. Die bezorgen haar een schitterende carrière. Haar USP’s zijn: 1. Chemische en toxicologische kennis. 2. Vrouw. 3. Ze werkt niet voor het geld. Zij sluit haar carrière af als eerste vrouwelijke Harvard-professor. Daar heeft ze haar ellenbogen niet voor nodig. Nee, haar USP’s doen het werk. Lees maar.

Alice Hamilton, een Amerikaanse arts, weet na haar artsexamen in 1894 niet goed wat ze wil. Ze doet een tijdje kindergeneeskunde en gynaecologie in een derderangsziekenhuis. Dat bevalt haar helemaal niet. Ze belandt op een bacteriologisch lab. Vindt ze ook niks. Dan wordt ze docent pathologische anatomie. Daar ligt haar al hart helemaal niet. Tijd voor baanboetseren!

Waar is Alice goed in? In scheikunde, daar haalde ze op de middelbare school al hoge punten voor. En na jaren op het lab weet ze alles van zware metalen en chemische stoffen en hun effect op het menselijk lichaam. En kijk, ze wordt gevraagd voor een industrieel survey naar beroepsintoxicaties in de staat Illinois. Daar heeft ze zoveel succes mee dat ze ook een federaal survey (nu met focus op loodvergiftiging) mag doen. Van Miami tot Seattle bezoekt ze loodwitproducerende bedrijven en emailleerbedrijven. Ze is in die bedrijven een opvallende verschijning. Een charmante, goedgeklede vrouw in een smerige mannenwereld. Ze gaat in haar eentje op pad. Barre toestanden treft ze aan. Totaal vervuilde werkruimten en doodzieke arbeiders. De schrikt slaat haar om het hart, maar ze laat niets blijken. Ze spreekt de bazen beleefd en tactvol aan. Ze stuurt ze diplomatieke brieven. En met succes! De loodbedrijven gaan saneren.

Alice publiceert in 1912 haar bevindingen in het gezaghebbende tijdschrift JAMA. De opdrachten stromen nu binnen. Zij heeft ze voor het uitkiezen. Ze pikt eruit wat ze leuk vindt: de industriële toxicologie. De federale overheid stuurt haar naar de explosievenindustrie. De Eerste Wereldoorlog jaagt de vraag naar bommen en granaten torenhoog op. Alice weet alles van pikrinezuur, dinitrobenzeen, trinitrotolueen (TNT), schietkatoen en knalkwik. Ze ziet mannen wier huid knalgeeloranje verkleurd is door pikrinezuur. Ze telt talloze gevallen van longoedeem door het inademen van nitreuze dampen.

Na de oorlog laat ze zich naar de kopervelden van Arizona sturen. In de grote loogbaden, waar gemalen kopererts wordt uitgeloogd met zwavelzuur, ontstaan giftige dampen. Alice vermoedt dat het zuur reageert met het arseen uit het kopererts. Dat geeft arseenwaterstof, dat de longen aantast.

Haar laatste wapenfeit ligt in de viscose-rayonindustrie. Daar ontmaskert ze zwavelkoolstof als oorzaak van verlammingen, maar ook van psychiatrische stoornissen. De CS₂-psychose wordt een begrip.

Dit is maar een greep uit de tientallen projecten die Alice Hamilton runt. Na haar pensioen blijft ze artikelen en boeken schrijven. Al die giftige stoffen hebben haarzelf weinig schade gedaan. Ze wordt 101 jaar oud. Drie maanden na haar dood neemt de federale overheid de Occupational Safety and Health Act aan. Want Alice is er niet meer om gezond en veilig werk af te dwingen.