De echte parttimer
8 reactiesStel je eens twee artsen voor die hun medische werk combineren met ander werk. De een werkt vier dagen in de week als medisch specialist, en één dag in de week als bestuurder. De ander werkt vier dagen in de week als arts en één dag per week thuis, om meerdere kinderen (van 6 jaar en ouder) te verzorgen en het huishouden te regelen. Wie van deze collega’s wordt beschouwd als parttimer?
Ik vroeg me dat af omdat de discussie over parttime werken nog steeds leeft. Ik zag onlangs op LinkedIn de vraag langskomen: ‘Kun je parttime chirurg zijn?’ Wat mij opvalt is dat de kritische blik meestal ligt op collega’s die hun werk als arts combineren met onbetaald werk. Als je daarentegen je werk combineert met een andere taak, zoals bestuurder, wetenschapper of redacteur, dan hoor ik weinig kritische geluiden of je wel voldoende vlieguren maakt.
Nou kunnen er allerlei verstorende factoren in deze vergelijking optreden. Bijvoorbeeld omdat de combinatie met een bestuurlijke baan vaker voorkomt als je al veel ervaring als specialist hebt opgedaan. Je kunt ook het argument aandragen dat je werk als bestuurder of redacteur meer raakvlakken heeft met je werk als medisch specialist. Maar op een gemiddelde dag in het huishouden heb je óók competenties nodig op het gebied van communicatie, planning en organisatie die raken aan je werk als arts. Motiverende gespreksvoering, de-escalatie van agressie, grenzen stellen en prioriteren is allemaal bread-and-butter in mijn huishouden met kinderen tussen 3 en 13 jaar.
Zou het uitmaken dat het vaker vrouwelijke artsen zijn die hun werk combineren met onbetaald werk? Onbetaald werk, zoals het huishouden en de verzorging van kinderen, heeft een belangrijke invloed op de economie, en het merendeel wordt door vrouwen uitgevoerd.1 Uit een inventarisatie van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat mannen gemiddeld 12,3 uur aan het huishouden besteden, en vrouwen 17 uur.2 Dit verschil is echter veel groter bij respondenten in de leeftijdsgroep tussen 20-64 jaar, met kinderen. Vrouwen uit deze groep besteden gemiddeld 36 uur per week aan zorgtaken, en mannen 20,5 uur per week. Precies in deze categorie vind je veel deeltijdwerkende artsen.
Het is aannemelijk dat onze eigen opvattingen over wat werk is – en hoe we dat werk waarderen – van invloed zijn op de perceptie van het werk van onze collega’s. Maar volgens mij meten we met twee maten, als we al het onbetaalde werk niet meetellen. Als we elkaar toch de maat gaan nemen, wil de echte parttimer dan nu opstaan?
VOETNOTEN
1. Inivisible women, hoofdstuk 12, Caroline Criado Perez
2. Roeters, A. (2017). Zorg voor het huishouden en anderen. In: Een week in kaart. Geraadpleegd op 17 juni 2023 via https://digitaal.scp.nl/eenweekinkaart1/zorg-voor-het-huishouden-en-anderen.
J.M.J. Stoffels
Internist ouderengeneeskunde, Amsterdam
Beste Tanca,
Hoe gaat het met je?
Wat interessant om je column te lezen. Het moedigde me aan om een wat uitgebreidere reactie te schrijven om misschien samen met jou verder scherp te stellen op de voortdurende misogynie in de medische wereld.
...
In je column behandel je de uitgangsvraag ‘Kun je parttime chirurg zijn?’. Je wijst erop dat het belangrijk is te definiëren wat ‘parttime’ inhoudt, voordat we deze vraag beantwoorden. In mijn lezing sta je stil bij een mogelijke ongelijkwaardige opvatting van ‘parttime’ afhankelijk van de invulling van de niet-klinische tijd. Mijn samenvatting: Vrouwen (of mannen) die een dag in de week voor de kinderen zorgen lopen het risico dat ze worden beschouwd als ‘parttimers’. (Of misschien zelfs wel ‘deeltijdprinsesjes’?) En uit die definiëring volgt een geschiktheidsvraag; kun je dan wel een échte chirurg zijn? Mannen (of vrouwen) die een dag in de week bestuurlijk werk verrichten, worden niet als parttimers beschouwd en ontlopen de geschiktheidsvraag. Jij propageert gelijkwaardigheid: in beide situaties wordt er tijd besteed aan ándere taken, in beide situaties wordt er parttime gewerkt. In beide situaties zou de geschiktheidsvraag onderzocht moeten worden.
Ik las deze zomervakantie het essay ‘De derde wereld van de vrouw’ van Susan Sontag uit 1973 (1). Zij stelt prikkelend dat gelijkheid niet het hoofddoel van de vrouwenstrijd moet zijn. ‘Elk serieus programma om vrouwen te bevrijden moet uitgaan van de premisse dat bevrijding niet alleen over gelijkheid (het ‘liberale’ idee) gaat. Het gaat om mácht. Vrouwen kunnen niet worden bevrijd zonder de macht van mannen in te perken. (…) Alles wat minder is dan een verandering in wie macht bezit en wat macht inhoudt, betekent geen bevrijding maar pacificatie.’
Hier moest ik aan denken toen ik je column las. Ik vroeg me af of de (altijd kritische) Susan Sontag jouw observaties zou evalueren als een bijdrage aan een bepaald bewustzijn, een bepaalde taal waarmee we ervoor zorgen dat macht die voorheen gemonopoliseerd is door mannen (beschouwd te worden als een volwaardige chirurg vanwege een bepaalde indeling van de werkweek) overgaat op vrouwen (ook als zij een andere indeling maken van de werkweek). En ja, het is belangrijk om stereotyperingen bloot te leggen en te bevragen, zoals jij doet. Negatieve stereotyperingen zetten mensen vast en belemmeren de modernisering van het vak, zo stelt onder andere prof. Belle Derks (2). Ook ontstaat op die manier een gesloten cultuur met een nauwe bandbreedte waarbinnen mensen ‘mogen’ functioneren om beschouwd te worden als ‘een échte chirurg’.
Toch vraag ik me af of we anno 2023 nog moeten vragen om toestemming. (En mijn antwoord is: nee.) Wat ik daarmee bedoel: Door je keuze voor de uitgangsvraag ‘kun je parttime chirurg zijn?’, geef je die vraag ook een bepaalde legitimiteit. Dat we elkaar op dergelijke manieren ‘de maat nemen’, zoals jij het noemt, is een wijd verspreid gebruik binnen de medische wereld (en daarbuiten). Maar het is een praktijk die ontstaat vanuit mensen met bepaalde gewoonten in machtsposities die nog altijd menen dat ze andere gewoonten (die zijzelf niet hebben) mógen bevragen. Ofwel: dat mensen met een bepaalde indeling van de werkweek die van anderen, met een andere indeling, mógen bevragen, met als legitimatie in dit geval een mogelijke ongeschiktheid voor het vak. Ik zie dat als misogynie via de achterdeur. ‘Ik bevraag je op je geschiktheid, maar over seksuele/gender stereotypering gaat het niet, hoor. Het is een puur inhoudelijk vraagstuk.’ Maar dat is niet zo, daarvoor is de vraag te suggestief. Daarom zou je er in je column ook
voor kunnen pleiten de vraag te herformuleren naar een neutralere vorm. ‘Hoe verhouden chirurgische beroepstaken zich tot opvoedtaken?’ En ‘Hoe verhouden chirurgische beroepstaken zich tot bestuurswerk?’ Of ‘Wat is ervoor nodig om het vak van chirurg uit te oefenen?’ (En misschien: ‘Bestaat er eigenlijk überhaupt zoiets als een “tweederangs chirurg”?’)
Maar hoewel vrouwelijke chirurgen (nog?) een minderheid zijn (25,9%), zijn wij in onze gezamenlijke beroepsgroep, als vrouwelijke internisten, momenteel in de meerderheid (51,8%). En ja, vrouwelijke internisten werken minder uren als internist (0,81 fte vs 0,9 fte) (3). Maar de tijd dat we vraagtekens toestonden bij onze geschiktheid voor dit vak ‘puur op grond van aantal fte’ is wat mij betreft voorbij. Er zijn zoveel interessantere vragen. Hoe vervullen we als internisten een ouderrol? Of een andere rol, zoals die van grootouder? Wat maakt dat een internist ook kan werken als bestuurder of redacteur? Hoe faciliteren we de toegang tot deze functies?
Het is tijd om de macht naar ons toe te trekken. We moeten de voortdurende onderdrukking vanuit suggestieve vragen op grond van negatieve seksuele/gender stereotyperingen stoppen. Het is belangrijk om deze stereotyperingen bloot te leggen, zoals jij doet. En tegelijkertijd moeten we zelfverzekerd een bevrijde cultuur neerzetten met volop ruimte voor nieuwe vragen.
Met strijdbare groet :-)
Josephine
1. Susan Sontag. De derde wereld van de vrouw. In: Over vrouwen. Amersfoort, 2023.
2. Van Veelen R, et al. Double trouble: how being outnumbered and negatively stereotyped threatens career outcomes of women in STEM, Front Psychol 2019.
3. https://capaciteitsorgaan.nl/app/uploads/2022/10/2022-10-14_Deel-II_infographics-per-specialisme.pdf#page7, online augustus 2023
J.M. - Strengholt-Klomp
Huisarts-praktijkhouder, Barendrecht
Beste Tanca,
Geniaal! Dank je wel voor het opschrijven van jouw overwegingen. Prachtig geschreven ook! Het ‘opleiden’ in niet-medische zin vannde nieuwe generatie en ook de zorg voor de generatie die ons heeft ‘opgeleid’ (mantelzorg voor je vader o...f moeder, zus of buur) is tevens onbetaald werk maar van onschatbare waarde voor een fijn leefklimaat. Steeds meer zie ik met name vrouwen op mijn spreekuur (die part-timers dus…) die aan deze race tenonder dreigen te gaan. Waarom lukt het ons steeds weer om hiervan weg te kijken? Stuk voor stuk mensen met talenten en een hart dat klopt de mensen om hen heen; over-fulltime, met vaak een hoge prijs…
M.C.S. Kemp
huisarts, LINNE
Als fulltime werken in de zorg 38 uur is, werken in bovenstaand voorbeeld beiden (meer dan) fulltime...
L.G. Bongartz
Cardioloog, Baarn
Hi Tanca,
Goede vraag die je stelt.
Misschien komt het door onze westerse cultuur waarin je werk voor het grootste gedeelte je identiteit bepaalt. Eén van de dingen die we vaak als eerste vragen op een feestje of borrel is nl. wat iemand doet in he...t dagelijks leven, en dan doelen we vaak op het betaalde werk. Terwijl je ouderschap, mantelzorg, vrijwilligerswerk etc vaak een even grote of zelfs grotere nalatenschap heeft
E.M. Kostelijk
huisarts, Nederland
Heel goed dat je dit aanstipt. Jammer genoeg doen vrouwen helaas heel veel werk dat onbetaald blijft en is het ook zo dat zij bij een betaalde baan ook nog steeds minder verdienen dan mannen. die hetzelfde werk doen. Het wordt hard tijd dat er met ...deze seksistische patronen gebroken wordt in de Geneeskunde. Vroeger toen veelal mannen specialist waren konden ze dit doen doordat de vrouwen hen totaal ondersteunden. En zo was het ook vaak in de huisartsenpraktijk dat de man full time werkte als huisarts en de vrouw dit ondersteunde.
G.R.I. Slock
huisarts, Sluis
De meeste parttime werkende collega's hebben nog steeds een werkweek van meer dan 38u. Dat komt omdat we meestal alleen de consultaties/ het directe patiëntencontact rekenen. Als je er de vergaderingen, nascholingen en diensten bijtelt komt er vaak... nog de helft bij. En daarnaast is er thuis inderdaad ook nog werk.
Huisarts, Nederland
Goed dat je dit eens onder de aandacht brengt! Al dat vrijwilligers werk wat maatschappelijk erg waardevol is…
Bij the way 4 dagen in de week als medisch specialist, en daarbij nog diensten? Is dat niet al fulltime?
[Reactie gewijzigd door op 28-07-2023 22:23]
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Ik denk dat het een overblijfsel is van de tijd dat het specialistencorps vooral uit, altijd werkende, mannen bestond. Het was beslist niet zo dat de inderdaad enorme verdiensten van de vrouwen werden weggewuifd hoor. Zij gaven ons de kans om zo te w...erken en daar plezier in te hebben. Nu is dat niet meer de norm en moeten we een nieuw evenwicht vinden. Niets mis mee, maar zoiets kost tijd. Ik hoop dat je het zowel thuis als op het werk fijn hebt. Dan is het goed.