Laatste nieuws
Roel Amons
5 minuten leestijd
euthanasie

‘Wat kijk je moeilijk, dood is dood’

Euthanasie is voor de uitvoerende arts over de rand van het draaglijke

10 reacties
Getty Images
Getty Images

Huisarts Roel Amons spreekt met een patiënt af dat hij haar zal helpen bij zelfdoding. Ze is in de 80 en voldoet aan alle voorwaarden. Maar als het zover is, weigert ze het drankje en eist op hoge toon een injectie.

De Levenseindekliniek kan de toegenomen vraag naar euthanasie niet aan.1 Huisartsen en psychiaters zouden te bang zijn om euthanasie te verrichten of niet genoeg bekend zijn met de regelgeving.2 3 Met name in liberale en sociaaldemocratische kringen heeft slechts een enkele publicist vanaf de zijlijn begrip voor de aarzeling van artsen.4 5

De uitvoerende artsen laten in het publieke debat, mijns inziens, onvoldoende van zich horen over hun inhibities. Artsen zijn in principe empathisch en lopen niet te koop met hun emoties, zoals felle voorstanders dat doen, maar een euthanasie kan bij de uitvoerende dokter diepe groeven achterlaten, zeker als er iets misgaat.

Dreun

Bij de eerste echte euthanasie voelde ik tijdens het injecteren een schok door mijn lichaam gaan, terwijl ik keek in het krijtbleek wordende gelaat van de stervende. Een alle weefsels doordringende dreun, een akelig gevoel van macht over de ander, die ik op dat moment definitief uit haar leven joeg.

Gelukkig verdwenen deze begeleidende sensaties in de loop der jaren wat naar de achtergrond en werd deze verrichting meer of minder onderdeel van mijn praktijkvoering, hoewel altijd met tegenstrijdige emoties. Vanaf 1992 heb ik ongeveer twintig keer een euthanasie verricht, waarvan verreweg de meeste het laatste decennium. Mijn voorkeur gaat uit naar hulp bij zelfdoding met het drankje, boven de euthanasie in engere zin waarbij de arts de dodelijke injectie toedient.

Onzinnig

Bij een recente euthanasie ging het mis. Niet in technische zin, maar in de interactie. Een vrouw van even boven de 80 voldeed aan alle wettelijke voorwaarden. Tijdens mijn bezoeken kwam meermalen mijn voorkeur voor het drankje ter sprake. Daarbij legde ik haar uit dat voor alle zekerheid een infuusnaald zou worden aangebracht voor het geval zij zou gaan braken. Ze stemde iedere keer wel in, hoewel haar mimiek verried – zo besefte ik later – dat zij mijn voorkeur maar onzinnig vond.

Afspraak? Afspraak? Wat kan mij die afspraak schelen. Sodemieter op!

Op een moment keek ze mij onderzoekend aan. ‘Wat kijk je moeilijk. Het is heel simpel. Dood is dood. Leven is leven. Meer is het niet. Er zullen wel mensen komen op mijn begrafenis, maar dat hoeft echt niet van mij. Ik ben er toch niet.’

Gesterkt door haar atheïsme, stevende zij zelfverzekerd op het drinken van haar doodsbeker af. Althans, zo dacht ik… tot het moment van euthanasie. Nadat ik het flesje uit mijn tas tevoorschijn haalde, verklaarde zij niet te kunnen drinken. Ze had keelpijn, kon niet goed meer rechtop zitten en haar rechterhand niet goed gebruiken. En er was toch al een infuus aangebracht.

Afspraak

Stilte. Er waren vijf mensen aanwezig, die allen gespannen toekeken hoe onze interactie verliep. Haar verklaring overviel mij en ik wees haar erop dat wij iets anders hadden afgesproken.

‘Afspraak? Afspraak? Wat kan mij die afspraak schelen. Sodemieter op!’ En ze draaide zich met een ruk van mij weg en ging naar de muur liggen staren. Ik wist niet hoe verder, zakte op een stoel en zweeg.

Een van de aanwezigen probeerde haar te manen dat dit zo niet kon. Mij werd duidelijk dat het plan moest veranderen en ik stamelde dat de injecties dan eerst nog klaargemaakt moesten worden op de praktijk. Even een time-out, godzijdank. Op de praktijk haalde ik de spullen uit de koelkast en begon alles klaar te maken met trillende handen. Een woede zwol op en deed mij zinnen produceren als: ‘Ach mens, dan spuit ik je wel dood.’

Ruimtevaartuig

Eenmaal terug bij de patiënt, bood de vrouw die tevoren tussenbeide was gekomen, plaatsvervangende excuses aan. De patiënt leek instemmend wat mee te brommen. Ik uitte mij weliswaar begripvol, maar haar uitleg nam niet weg dat de euthanasie voor mij verder een geforceerd verloop zou blijven houden. Het was alsof mijn bewustzijn zich deels uitschakelde en alleen maar uitvoerde en registreerde. Ik bracht de eerste spuit met fysiologisch zout aan en verklaarde werktuiglijk dat op deze manier het infuus eerst doorgespoten moest worden.

Tijdens het langzaam spuiten van achtereenvolgens de pentobarbital en rocuronium, vernauwde mijn blik zich zo op de plek van handeling alsof ik door een koker keek. Al het omgevende verdween. Totale stilte. Het moment duurde eindeloos alsof wij in een ruimtevaartuig zaten dat zich zo immens snel voortbewoog dat het de lichtsnelheid naderde. Tot ineens enkele heftige snikken, huilstoten van een man twee meter links van mij, de stilte doorbraken. Ik draaide mijn hoofd naar rechts en keek op het levenloze gelaat. Het was wat naar opzij, naar de muur gevallen, de mond halfopen gezakt. Dood is dood. Totale vervreemding overmande mij.

http://medischcontactlive.nl/de-dokter-en-ethiek/
http://medischcontactlive.nl/de-dokter-en-ethiek/

Exemplarisch

Wat leert de besproken ervaring? Voorstanders van euthanasie zullen zeggen dat dit een ongelukkig geval was, een uitwas, een door de dokter verkeerd aangepakte situatie. Hij had de patiënt erop moet wijzen dat hij na zo een respectloze uitspraak de euthanasie niet kon doen. Of beter: hij had eerder moeten signaleren dat de patiënt het drankje niet wilde.

Prima terechtwijzing, maar mij leert deze gebeurtenis nog iets anders. Deze ervaring is geen uitwas, maar juist exemplarisch voor wat euthanasie in de grond is. De patiënt was iemand om wie je niet heen kon. Haar weerbarstige gedrag focuste mij op de naakte vernietiging van haar persoon. Dat was alleen draaglijk door als een machine te worden.

Voorstanders fixeren louter op de consequenties van de dood, einde van een ondraaglijk lijden of afsluiting van perspectiefloze verveling, en zien niet dat de arts met deze handeling over de rand komt van wat nog menselijk is.

Voetnoten

1. Medisch Contact 26/10/17 p 1 ‘Levenseindekliniek heeft veel meer artsen nodig.’

2. NRC 14/07/17. Agnes Wolbert: ‘Iemand die wil sterven laat je niet alleen.’

3. NRC 27/10/17. ‘Psychiaters te bang bij euthanasie

4. NRC 28/10/17 Rosanne Hertzberger: ‘Euthanasiewet niet ruimer

5. De Groene Amsterdammer 05/04/17. Stephan Sanders: ‘Euthanasiasme

auteur

Roel Amons, huisarts, Den Haag

contact

rbamons@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld door de auteur.

lees ook: Download dit artikel (pdf)
euthanasie levenseinde levenseindekliniek zelfdoding ethiek
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Peter Staal

    Huisarts, Tilburg

    Dit verwoord goed het gevoel wat je ALTIJD een beetje hebt bij de euthanasie. Het nuchtere Hollandse denken walst daar wel eens wat te makkelijk overheen en deze beschouwing staat daar wat tegenover. Heel herkenbaar.

  • E. Cours

    Specialist Ouderengeneeskunde, naarden

    Van harte sluit ik mij bij vrijwel alle voorgaande reacties aan.
    De eisende patiënt of familie om het simpele snelle spuitje ("zoals een hond bij de dierenarts" herkent u allen die ook met kromme tenen?), het maatschappelijke idee dat het doodmake...n een recht van de patiënt en een plicht van de arts is, het gemak waarmee de patiënt zijn besluit om het eigen leven te beëindigen door de arts wil laten uitvoeren, in plaats van deze ultieme daad van eigen regie ook gewoon lekker zelf te doen. Als iemand echt dood wil (en fysiek en geestelijk in staat is dit uit te voeren uiteraard!), drink dan dat drankje of stop met eten en drinken en laat waar nodig klachten verlichten door de arts. Ook voor mij is er een zeer belangrijk verschil tussen het faciliteren en het uitvoeren van de levensbeëindiging. Nederland vindt zelfbeschikkingsrecht zo belangrijk, dat ik persoonlijk vind dat overwogen zou moeten worden de wet aan te passen naar: zo lang een patiënt hier redelijker wijs toe in staat is, is door de arts uitgevoerde euthanasie niet aan de orde en is hulp bij zelfdoding de enige mogelijkheid. Het had in het hierboven beschreven geval van deze mevrouw helaas geen verschil gemaakt vrees ik. Maar het had misschien bijgedragen aan meer maatschappelijke duidelijkheid.
    PS: Weet overigens iemand van de collega's of er een geautomatiseerd systeem bestaat waarmee hulp bij zelfdoding wel met een euthanasie infuus plaats kan vinden, maar dan door de patiënt zelf gestart door een druk op een knop?

  • Wieteke Lucas-Ploegmakers

    Huisarts, Dordrecht

    Ik denk dat u zou moeten overwegen om geen euthanasie meer uit te voeren. U voert aan dat het over de rand komt van wat menselijk is; ik denk dat u vooral zelf over uw grens gegaan bent en dat hoeft helemaal niet. Uw voorkeur voor een drankje hint d...aar al op; dan doet de pt en niet u het. Niemand verwacht van u een handeling uit te voeren waar u zich niet mee kan vereenzelvigen.

  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, Houten

    Het is om een beetje koud van te worden. Het respectloos omgaan met een medemens door deze eisende patiënten. Ik wil het hier en ik wil het nu, en jij doktertje bent degene die dit moet doen, want ik heb er recht op. Het respectloos omgaan met het le...ven. Wat een geestelijke leegte.
    Nu is er nog bescherming door een euthanasiewetgeving, hoe zal het gaan als "voltooid leven" het uitgangspunt wordt.
    Mijn gevoel zegt: Elke persoon die euthanasie wil en kan slikken en een handfunctie heeft, die neemt zelf het drankje in, als ultieme uiting van zelfbeschikking. De dokter maakt alleen gebruik van het infuus, als het echt niet anders kan.

  • Justine

    AIOS Radiotherapie, Amsterdam

    Kippenvel. Wat mooi verwoord, heel invoelbaar.
    Een zeer terecht en begrijpelijk tegengeluid in de (toch al moeilijke) euthanasie-discussie..

  • Marjolein

    Huisarts, Middelie

    Herkenning van het gevoel. Recent een euthanasie die zwaar(der) viel. Bij élk vervolg gesprek wilde pt dat de uitvoer eerder ging dan in principe afgesproken, er werd voortdurend ingehaald voor mijn gevoel. 'Dan blokkeer je toch gewoon tien minuten i...n je agenda?' vond ik daarin een uitspraak die blijk geeft van het verschil in betekenis voor ondergaander en uitvoerder. Gepoogd eigen grens te bewaken en toch tegemoet te komen aan wens van pt om sneller te gaan. Na het overlijden ging de partner over naar een andere huisarts. Ik vraag me af voor wie het precies goed geweest is dat ik met weerstand toch harder ben gaan lopen.

  • Jorinde van Houten

    waarnemend huisarts, Amsterdam

    Dankjewel Roel, voor je openheid. Voor mij als beginnende huisarts met aarzeling over het zelf uitvoeren van euthanasie goed om te lezen. Het lijkt soms wel een taboe om te verwoorden wat ‘iemands leven beeindigen’ met een dokter doet. Zowel naar pat...ienten als collegas kan ik mij soms bezwaard voelen me uit te spreken.

  • Sebastiaan van Jole

    Eeuwige student, Bangkok, Thailand

  • P.J.E van Rijn

    huisarts niet-praktiserend, Rheden

    Deze casus doet me sterk denken aan een voorval uit mijn praktijk, lang voor de komst van de euthanasiewet .Op vrijdagmiddag vlak voor vijf uur werd er vanuit het ziekenhuis doorgebeld dat er een terminale patiënt naar huis zou komen om thuis te kunn...en sterven. Omdat ikzelf dat weekend afwezig was gaf ik, nietsvermoedend, dit door aan de dienstdoende collega .Toen ik `s maandags weer op de praktijk kwam trof ik daar niet alleen een gestreste collega, maar later ook een woedende weduwe .Mijn collega was namelijk de volgende dag bij deze patiënt geroepen en , zonder enige voorbereiding ,gemaand om hem een `verlossend spuitje` te geven en wel onmiddellijk .Onder grote druk van de familie heeft hij dat dan ook gedaan .Toen ik naar de weduwe ging om haar te condoleren werd ik uitgescholden ,omdat ik niet de moeite had genomen zelf te komen maar daardoor mijn collega dit onder tranen had laten doen .Een duidelijk voorbeeld van het fantaseren van afspraken die in werkelijkheid nooit zijn gemaakt. Ergo: het principeloos en klakkeloos meedraaien met een patiënt met als enige doel vooral empathisch over te komen, dient al in een vroeg stadium te worden vermeden door tijdig harde afspraken te maken . Peter van Rijn

  • F.A.P. Willemsen

    , huisarts niet meer praktiserend

    Ik kan mij de reactie van deze collega heel goed voorstellen, gezien tegen het licht van mijn eigen ervaringen hiermee.
    Ik vind dat de regelgeving rond euthanasie eens dringend veranderen moet.
    Het is niet meer van deze tijd dat de patiënt maar vin...dt dat de dokter in kwestie maar 'even' een spuitje geeft. DAT is namelijk een morele chantage van de kant van de patiënt en mijn ervaring is dat patiënten zich niet of nauwelijks bewust zijn van wat de wissel is die dit teweeg brengt bij de arts in kwestie.
    In het begin van mijn ervaring met euthanasie, in dit geval actieve euthanasie dus het 'spuitje', had ik veel minder moeite met het voltrekken van actieve euthanasie, maar gaande weg kreeg ik steeds meer moeite ermee. Gelukkig voor mij kwam toen palliatieve sedatie als goede oplossing uit de bus.
    Maar ik vind nu dat als er om euthanasie gevraagd wordt, dat dat altijd in het teken moet staan van Hulp bij zelfdoding. Als je zo graag dood wilt, doe het dan zelf door een drankje in te nemen en zadel daar niet een ander mee op.
    Ik vind het moedig dat Roel Amons zijn ervaring ter tafel brengt.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.