Het raadsel van de geest

Het raadsel van de geest, Bert Keizer, Lemniscaat, 375 blz., 29,99 euro.

bestellen

Arts, filosoof en oud-MC-columnist Bert Keizer houdt zich vermoedelijk al een beroepsleven lang bezig met het probleem van lichaam en geest. Eerder schreef hij daarover een essay in boekvorm, Waar blijft de ziel?. Nu gaat hij met Het raadsel van de geest naar eigen zeggen ‘breder en dieper in op het geest-lichaam­probleem – zowel de theorie als de geschiedenis ervan’: ‘Wat is het, in mij, dat denkt en voelt, datgene wat weggestopt zit in mijn lichaam maar niet gelokaliseerd kan worden (…).’ Natuurlijk geeft hij de ‘neurosofen’ er weer – en terecht – van langs: de hersenen produceren geen geest, zoals de nieren urine. Neuroreductie reduceert niks. Het is niets anders dan de zoveelste herformulering van het lichaam-geestprobleem. Keizer kent het werk van de moderne, Angelsaksische filosofen die over het vraagstuk hebben nagedacht, en zet hun denkbeelden in volstrekt klare taal kritisch en met gevoel voor humor uiteen: John Searle, Thomas Nagel (mijn favoriet), Daniel Dennett, David Chalmers en Richard Rorty (Keizers favoriet) – geen van hen heeft de ultieme oplossing. In het laatste deel van zijn boek zoekt Keizer uit hoe het komt dat we zijn gaan denken over geest als ‘niet-ruimtelijk spul’, en wendt hij zich tot ‘de oude Grieken’. In navolging van Rorty zoekt hij zijn weg in het gedachtegoed van de presocratici tot aan Plato, wiens filosofie een verpletterende indruk op hem gemaakt moet hebben toen hij daarmee kennismaakte. Helpt die zoektocht? Een beetje, want het raadsel van de geest blijft, nou ja… een raadsel. Je vraagt je wel af: hoe erg is het eigenlijk dat het verband tussen neuronen en geest c.q. bewustzijn alleen door abstract denken kan worden begrepen? Ook de moderne natuurkunde levert immers geaccepteerde theorieën die menig verstand en zeker onze verbeelding te boven gaan. Hoe dan ook, in de Maand van de Filosofie kunt u niks beters doen dan het prachtige boek van Keizer lezen.