Wachtlijstsysteem levertransplantaties onvolkomen

Het MELD-systeem voor het bepalen van de plaats van patiënten op de wachtlijst voor een levertransplantatie heeft in de Verenigde Staten goed uitgepakt voor zwarten, maar slecht voor vrouwen.

MELD staat voor Model for End-Stage Liver Disease. Op basis van drie factoren (bilirubine, INR en serumcreatinine) wordt de ziekte-ernst van elke leverpatiënt uitgedrukt in een getal tussen 6 en 40. Hoe hoger het cijfer, hoe hoger de plek op de wachtlijst. MELD vervangt het systeem waarbij ziekte-ernst in combinatie met wachttijd bepalend was voor de plek op de wachtlijst. Nadeel van dat systeem was dat mensen met een vroege diagnose (en dus vroege wachtlijstaanmelding) ondanks minder ernstige ziekte toch hoger op de lijst terechtkwamen. De Verenigde Staten voerden MELD in 2002 in, Nederland volgde in 2006.

Uit een pre- en post-MELD-vergelijking in Journal of the American Medical Association blijkt nu dat vooral zwarten in de VS hebben geprofiteerd van MELD. Voor invoering hadden ze een 1,5 keer groter risico om op de wachtlijst te overlijden, erna was het risico niet meer verhoogd. Vóór MELD hadden zwarten 25 procent minder kans dan blanken om binnen drie jaar een lever te krijgen, na de invoering van het systeem waren de kansen gelijk.

Voor vrouwen betekende de komst van MELD een verdere verslechtering van hun positie. Voor invoering hadden zij een 8 procent groter risico om op de wachtlijst te overlijden, erna was dat 30 procent. Vóór MELD kregen vrouwen 20 procent minder vaak een lever dan mannen, bij toepassing van het systeem 30 procent minder vaak.

In een redactioneel commentaar voeren David Axelrod en Elizabeth Pomfret een aantal mogelijke verklaringen aan voor de minder goede positie van vrouwen. Een daarvan is dat het creatininecriterium niet corrigeert voor lichaamsgewicht. Een andere is dat er nu eenmaal minder geschikte levers zijn voor vrouwen: de grote zijn veelal te groot en de kleine gaan al snel naar kinderen. Overigens, zo stellen Axelrod en Pomfret, is locatie de belangrijkste verstorende factor voor de wachtlijstproblematiek: de VS telt 11 donorregio’s en de onderlinge verschillen voor beschikbaarheid en wachttijd zijn zeer groot. RC

JAMA 2008; 300: 2371-8 en 2425-6