Verstand en gevoel in de clinch

Het artikel van dr. E. Borst-Eilers en dr. M. van Leeuwen ademt de benauwende sfeer van het digitale tijdperk

(MC 30-31/2002: 1115).

De complexiteit van het bestaan teruggebracht tot een simpele dichotomie: gevoel versus verstand, intestinale versus neocorticale besluitvorming, samengevat als het oude versus het nieuwe brein. Het bevat veel onbewijsbaarheden, zoals: ‘Emoties zijn het domein van de oudste delen van onze hersenen.’ De auteurs stellen dat de mens nog geen cerebraal systeem heeft ontwikkeld om emoties en ratio soepel te verenigen en zij bieden als voorlopige oplossing: de democratie.

‘Weliswaar zijn evidence-based richtlijnen een belangrijke steun, maar ze zijn meestal geen arbiter in het conflict tussen ratio en emotie.’ Met ‘evidence’ weten de auteurs niet goed raad. Evident betekent: duidelijk, helder, zonneklaar. Maar hoe weten we of iets evident is? Of, in de Cartesiaanse benadering van de auteurs, weten we het of voelen we het? De dichotomie tussen gevoel en verstand is evenwel al ruim een eeuw geleden naar het rijk der fabelen verbannen.

Wellicht wilde mw. Borst een huldeblijk laten meeklinken aan die filosoof die, eenzaam ingesneeuwd, tot de medisch alarmerende conclusie kwam: ‘Ik denk, dus ik ben.’ In het meeslepende marsritme van de tweedeling wordt een benadering van de geneeskunde gepropageerd die, evenals de DSM-IV, voorbijziet aan belangrijke wetenschappelijke evidenties. ‘Onderzoekers moeten de neocortex als hun gids gebruiken, en hun wetenschappelijke integriteit bewaken. Zij (...) laten zich niet beïnvloeden door emotionele overwegingen.’ Wetenschappelijke integriteit is blijkbaar super-neocorticaal en wordt door ‘emoties’ ernstig bedreigd. Maar in het parlement zouden gevoel en ratio tot elkaar komen. Ons wordt aangeraden voortaan te letten op de ‘nieuwe schoonheid’ van de discussies in de Tweede Kamer, alwaar ‘wordt geprobeerd het oude en het nieuwe brein te integreren’. De nieuwe schoonheid. Als die parlementaire emoties ons maar niet te veel worden.

Nijmegen, augustus 2002
Gertie F. Bögels, zenuwarts/psychoanalyticus