Tbc-medicijn imiteert het immuunsysteem

Medicijnen die momenteel beschikbaar zijn om een tbc-infectie te bestrijden, verhinderen vooral de vermeerdering van de Myobacterium tuberculosis. Niet-replicerende bacteriën worden nauwelijks aangepakt. Dat is waarschijnlijk de reden waarom een veel langere behandeling nodig is dan bij de meeste andere bacteriële infecties. Ramandeep Singh c.s. van de National Institutes of Health (Bethesda) ontdekten dat een nieuwe groep tuberculosemedicijnen niet-replicerende bacteriën wel kan doden. In Science van 28 november beschrijven zij de werking daarvan.

Naar schatting is bij een derde van de wereldbevolking een latente tuberculose-infectie aanwezig. Dat komt onder meer omdat de reacties van het immuunsysteem vooral ertoe leiden dat de tuberculosebacteriën in een toestand komen waarin zij zich niet meer vermenigvuldigen. Tuberculosebacteriën groeien vooral als er in de geïnfecteerde cel voldoende zuurstof is. In een zuurstofrijke omgeving produceren de cellen echter ook stikstofoxide, en dat kan replicerende bacteriën doden. Bij hypoxie stopt de vermeerdering van bacteriën en tevens de productie van stikstofoxide.

De nieuwe medicijnen, zogenoemde nitroïmidazolen, worden in de bacterie door het enzym nitroreductase omgezet in stikstofoxide (en andere stikstofradicalen). Dat gebeurt onder zuurstofarme omstandigheden. Hierdoor is het middel ook werkzaam tegen latente tuberculosebacteriën. Zo imiteert het in een zuurstofrijke omgeving min of meer de immuunrespons.

Carl Nathan schrijft in een commentaar dat de studie nieuwe vragen opwerpt. Bijvoorbeeld of de gastheercellen ook stikstofradicalen produceren door omzetting van nitroïmidazolen. Als dat het geval is, zijn de stoffen mogelijk mutageen of toxisch. De uitdaging is dan ook om medicijnen te ontwikkelen met goede farmacologische eigenschappen, stelt Nathan. TvV

Science 2008; 322: 1337-8 en 1392-5