Staatssecretaris Teeven bedreigt toegang tot GGZ

Het is staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) een doorn in het oog dat verdachten van een ernstig delict tbs kunnen ontlopen door geen medewerking te verlenen aan onderzoek.
Waarom dat niet kan? De rechter kan alleen tbs, een strafrechtelijke behandelmaatregel, opleggen als hij de overtuiging heeft dat de verdachte lijdt aan een geestelijke stoornis. En daarvoor moet de rechter kunnen beschikken over een advies opgesteld door twee gedragsdeskundigen die de verdachte hebben onderzocht. Als de verdachte medewerking weigert aan dat onderzoek, kunnen de gedragsdeskundigen
geen goed advies uitbrengen en kan de rechter niet goed inschatten of tbs nodig is.

Zie hier het probleem van de staatssecretaris in een notendop. En een lastig vraagstuk is het, want het is in niemands belang dat delinquenten met een ernstige stoornis ‘slechts’ gevangenisstraf krijgen; zij hebben behandeling nodig – voor zichzelf en voor de veiligheid van allen.
De weigerachtige observandi, zoals deze groep verdachten wordt aangeduid, zijn voor de
staatssecretaris aanleiding geweest een wetswijziging voor te stellen. De staatssecretaris wil de rechter daarmee meer mogelijkheden bieden over te gaan tot oplegging van tbs. Hij wil dat bereiken door de gedragsdeskundigen de mogelijkheid te bieden te beschikken over reeds bestaande medische gegevens van verdachten.
In het bijzonder moet dan worden gedacht aan gegevens die zich bevinden bij de GGZ.
De KNMG vindt dit een ondoordacht plan. De voorgestelde wetswijziging vormt een doorbreking van het beroepsgeheim. Daarmee bedreigt de staatssecretaris welbewust de toegankelijkheid van de (GGZ-)zorg, nota bene voor een doel dat niets van doen heeft met de volksgezondheid.
Ook de belangen van individuele patiënten staan op het spel. Dat vraagt om heel goede redenen.
Die argumenten zijn er naar de mening van de KNMG niet, hoezeer zij het ook betreurt dat sommige gevaarlijke delinquenten thans tbs mislopen. De toegankelijkheid van de zorg is echter een groot goed. We moeten er niet aan denken dat mensen met ernstige stoornissen een bezoek aan de dokter uitstellen of afzeggen uit vrees dat hun gegevens later bij justitie komen te liggen. Behandelgegevens zijn voorts
lang niet altijd geschikt voor het maken van forensische beoordelingen. Los daarvan is het de vraag of gedragsdeskundigen, waaronder psychiaters, wel mee moeten willen werken aan onderzoek waartegen de betrokkenen bezwaar maken en zij later toch niet meewerken aan behandeling.

We moeten tbs voor delinquenten een
aantrekkelijker optie maken

Wat dan wel? Het is een publiek geheim dat tbs bepaald niet populair is onder gedetineerden en hun advocaten. Dat hangt samen met de duur van deze maatregel. Het is bekend dat een veroordeelde zonder tbs vaak sneller op vrije voeten komt dan iemand met tbs. Over het tbs-regiem zelf bestaan ook klachten. In plaats van te proberen meer delinquenten voor tbs in aanmerking te laten komen, verdient het aanbeveling de GGZ vooraf voor iedereen toegankelijker te maken (denk aan drempel door eigen bijdragen).
Voorts moeten we tbs voor delinquenten een aantrekkelijker optie maken. Vandaar dat de KNMG pleit voor het zoeken naar alternatieven, in de zin van het bevorderen van passende behandeling door delinquenten, het verduidelijken van de rechtspositie van tbs-ers en het verbeteren van de kwaliteit en het imago van tbs.

Het uiteindelijk doel is toch een veiliger samenleving?

Aart Hendriks, coördinator gezondheidsrecht KNMG