Overstap naar biosimilar geneesmiddelen hoeft niet moeilijk te zijn
Heldere en eerlijke communicatie met de patiënt is voorwaarde
Plaats een reactie
Biosimilars hebben financiële voordelen, maar invoering is niet per se simpel. Een analyse van de omzetting in umc’s naar een biosimilar voor adalimumab laat zien dat motivatie van apotheker en arts én vertrouwen in het succes belangrijk zijn voor het welslagen van de switch.
De komst van monoklonale antilichamen heeft de farmacotherapeutische behandelmogelijkheden voor patiënten revolutionair veranderd, maar ze zijn ook enorm duur. Biosimilars zijn qua werkzaamheid en veiligheid gelijkwaardig aan het originele referentieproduct en kunnen de kosten aanzienlijk dempen.
Nederlands onderzoek liet zien dat bij introductie van een biosimilar een overstappercentage van circa 90-95 procent haalbaar is en dat 10 procent van de patiënten binnen zes maanden stopte met het gebruik van een (subcutane) biosimilar en terugging naar het originele middel of een andere biological.1 Overstappen kan dus prima, zij het met de juiste randvoorwaarden en communicatie. We laten dat zien aan de hand van ons onderzoek naar de switch naar een biosimilar voor adalimumab.
Inkoop en aanbesteding
De universitair medische centra (umc’s) maken voor zoveel mogelijk geneesmiddelen gezamenlijke inkoopafspraken. Hiervoor is de inkoopgroep (iZAAZ), bestaande uit ziekenhuisapothekers en inkopers uit de umc’s, verantwoordelijk. Voorafgaand aan een inkooptraject vindt marktonderzoek plaats door ziekenhuisapothekers van de inkoopgroep. Daarbij verzamelen ze productinhoudelijke aspecten van de geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld hulpstoffen en toedieningsvorm. Bij de introductie van een biosimilar wordt in elk umc vooraf aan de voorschrijvers toestemming gevraagd voor overstap naar een biosimilar, en een streefpercentage geformuleerd.
In 2021 heeft de aanbesteding van adalimumab, een TNF-alfablokker voor behandeling van onder andere reumatoïde artritis, ziekte van Crohn, psoriasis en uveïtis, geresulteerd in het aanwijzen van een biosimilar (Hyrimoz) als meest doelmatige keuze met een maximaal financieel voordeel van ongeveer 5,5 miljoen euro per jaar voor alle umc’s als 100 procent van de patiënten zou overstappen. De effectiviteit, veiligheid en immunogeniciteit zijn gelijk aan het origineel, waarbij Hyrimoz een lage hoeveelheid citroenzuur als hulpstof bevat en een dubbel zo groot volume heeft. Zowel volume als citroenzuur is geassocieerd met een gevoeligere injectieplek.
Een switch naar een biosimilar voor adalimumab heeft nogal wat voeten in de aarde voor patiënten én zorgverleners omdat de patiënt dit geneesmiddel zelf subcutaan moet toedienen. Een overstap naar een biosimilar via een infuus dat is bereid door een verpleegkundige is gemakkelijker: het nocebo-effect speelt mogelijk een grotere rol omdat de patiënt negatieve verwachtingen kan hebben bij een verandering op basis van een financieel argument. Ook moet er aandacht zijn voor patiënten die willen stoppen vanwege pijn op de injectieplaats, omdat dit de therapietrouw en vertrouwen in de behandeling kan beïnvloeden. We onderzochten hoe deze omzetting in de verschillende umc’s is verlopen en of er factoren aan te wijzen zijn die bijdragen aan het succes.
De effectiviteit en veiligheid zijn gelijk aan het origineel
Onderzoek
Wij analyseerden de omzetting naar een biosimilar voor adalimumab over de periode van oktober 2021 tot januari 2023. Het aandeel biosimilar op het totaalaantal adalimumabgebruikers is berekend als percentage op verschillende momenten (t = 0, 3, 6, 9, 12 en 15 maanden) na introductie van de biosimilar. Er is gekeken naar verschillen per specialisme en het percentage van de patiënten dat stopte nadat ze overgezet waren. Daarnaast zijn in elk umc apothekers geïnterviewd over het implementatietraject en de succesfactoren, waarbij de focus lag op de voorbereiding, taakverdeling, inhoud van de communicatie, instructiebrieven/-materialen, monitoring en evaluatie van de overstap.
De populatie die in aanmerking kwam voor een switch naar de biosimilar voor adalimumab bedroeg iets meer dan zesduizend patiënten, verdeeld over acht umc’s. De meerderheid van de patiënten (70%) was binnen een jaar omgezet, dit aantal varieerde per umc en liep uiteen van 45 tot 87 procent na het eerste jaar. Ook het percentage patiënten dat stopte met de biosimilar varieerde per umc en was gemiddeld ongeveer 5 procent en sterk afhankelijk van het specialisme. Vooral bij kindergeneeskunde (0-33%) en oogheelkunde (3-84%) waren er minder patiënten die overstapten naar de biosimilar. Bij kindergeneeskunde stopten relatief veel patiënten (8,2%) met gebruik van de biosimilar, omdat er geen toedieningsvorm voor kleine kinderen beschikbaar was. Dit aspect was bij de keuze van de biosimilar meegenomen in de afweging. Het achterblijven van de afdeling Oogheelkunde in één umc bleek het gevolg van een omissie in de monitoring en dit is inmiddels rechtgezet. Daarnaast hebben oogartsen relatief weinig ervaring met biosimilars, waardoor mogelijk sprake was van enige drempelvrees.
Motivatie en vertrouwen
Uit de interviews met (ziekenhuis)apothekers bleek dat het implementatieproces verschilde per umc; de belangrijkste verschillen zijn weergegeven in tabel 1. Gelukkig bleek de relatie tussen de apothekers, specialisten en verpleegkundigen van de afdelingen in het algemeen goed en de meeste afdelingen bleken gemotiveerd om hun patiënten over te zetten op de biosimilar. Motivatie van apotheker en arts én vertrouwen in het succes van de switch waren belangrijk in de communicatie met de patiënt en leidden tot minder ‘spijtoptanten’. Voorwaarde voor een goede samenwerking was het tijdig informeren van de stakeholders over de inhoudelijke aspecten van de switch. Dat wil zeggen gedurende het hele traject de artsen meenemen; dus voorafgaand aan de aanbesteding, direct na de keuze en enkele maanden voordat de switch daadwerkelijk plaatsvindt, zodat ze betrokken zijn bij het proces en de afwegingen. De beschikbaarheid van een verpleegkundige of verpleegkundig specialist droeg volgens de (ziekenhuis)apothekers bij aan het succes, maar was geen absolute voorwaarde.
Begrijpelijke taal
Slechts enkele centra maakten gebruik van een draaiboek met een vooraf opgesteld projectplan en tijdsplanning, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de NVZA-toolbox, een speciale handleiding.2 Ook werd in enkele umc’s een switchcoördinator aangesteld, die wordt gefinancierd door de ziekenhuisapotheek. Deze zorgt voor de communicatie vooraf met de patiënten en artsen, en beantwoordt vragen van patiënten. Aanpassing van de recepten gebeurde meestal door de arts, in een enkel centrum door de apotheker. De eerste communicatie met de patiënt vond in alle umc’s plaats via een brief, opgesteld door artsen en apothekers en enigszins aangepast naar specialisme. Een heldere boodschap is belangrijk, en daarom bevat de NVZA-toolbox onder meer een voorbeeldbrief, die in begrijpelijke taal kort en bondig de switch naar een biosimilar uitlegt, zonder in details te treden. Het is van belang om goed af te wegen welke informatie wel en niet aan de patiënt wordt gegeven. We zien namelijk dat artsen nogal eens geneigd zijn om gedetailleerde informatie te geven, wat bij de patiënt tot onnodige angst voor de omzetting kan leiden. Informatie over een citraatbuffer, om een voorbeeld te noemen, is voor de meeste patiënten weinig zinvol en wekt mogelijk onnodig onrust. Wanneer de arts en apotheker samen de patiëntenbrief opstelden, lag het omzettingspercentage hoger dan wanneer de communicatie enkel door de arts gebeurde. Het actief benaderen van de patiënt tijdens de omzetting bleek een succesfactor. In sommige ziekenhuizen was daarbij een rol voor de poliklinische apotheek weggelegd. Die belde patiënten bij de eerste levering van de biosimilar, zodat zij niet verrast werden als zij een ander doosje thuisbezorgd kregen.
Ook het actief monitoren van het voorschrijfgedrag en terugkoppelen aan de polikliniek bleken de slaagkans te vergroten. Tot slot bleek uit de interviews dat meer informatie gewenst was over de afwegingen van de inkoopgroep bij het besluit en de keuze van de biosimilar.
Gedetailleerde informatie kan bij de patiënt tot onnodige angst voor de omzetting leiden
Proces verbeteren
De verschillen tussen umc’s én tussen specialismen laten zien dat er nog ruimte voor verbetering is. Onze bevindingen bieden handvatten voor die verbetering door best practices binnen umc’s te delen en bijvoorbeeld meer aandacht te besteden aan ‘kleinere’ specialismes zoals oogheelkunde. Binnen de inkoopgroep is inmiddels een werkgroep ingesteld die actief de belangrijke omzettingen monitort en feedback geeft aan de individuele umc’s. Ook zullen we in de toekomst actiever de afwegingen van de inkoopgroep bij keuze van een bepaald product delen binnen het umc.
Het feit dat 74 procent van de patiënten, uitgezonderd de kinderen, is omgezet, geeft aan dat de introductie van de biosimilar voor adalimumab nu al een (financieel) succes is. Omdat er in het aanbestedingstraject ook voor de spécialité een korting is afgesproken, is het financiële resultaat met bijna 4 miljoen euro per jaar nog steeds zeer de moeite waard. In het algemeen geldt dat een goede samenwerking tussen artsen, apothekers en verpleegkundigen binnen een umc noodzakelijk is om het doelmatig gebruik van geneesmiddelen én biosimilars te stimuleren. We zien dat dit nu al het geval is, maar dat er ook ruimte voor verbetering is en ons onderzoek geeft daarvoor praktische handvatten. Daarbij zal de door de firma aangekondigde halvering van het volume en verwijdering van de citraatbuffer van ‘onze’ biosimilar zeer waarschijnlijk bijdragen aan een verdere verhoging van de acceptatie van de biosimilar voor adalimumab in het algemeen én implementatie bij de kindergeneeskunde in het bijzonder.
Relatieve verdeling biosimilar (%) per specialisme: (Maag-, darm- en leverziekten (Mdl) (A), Reumatologie (B), Dermatolgie (C), Oogheelkunde (D) en Kindergeneeskunde (E)) per umc uitgezet tegen de tijd.
Eerlijke verhaal
Grote omzettingen van geneesmiddelen, zoals die voor adalimumab, hebben als doel de zorg betaalbaar te houden, waarbij de kwaliteit van zorg altijd voorop moet staan. Apothekers en artsen maken samen een afweging of het financiële voordeel van een switch opweegt tegen de nadelen van een omzetting en communiceren dit ook naar de patiënt. Door dit eerlijke verhaal te vertellen aan patiënten, zijn deze te overtuigen om een bijdrage te leveren aan de doelmatige inzet van geneesmiddelen. Deze casus laat zien dat het mogelijk is, door gezamenlijke inspanning van alle zorgverleners, om de groei van de uitgaven aan dure geneesmiddelen af te remmen.
Het AMC en VUmc zijn als aparte umc’s in het onderzoek meegenomen.
auteurs
Eline Tielen, masterstudent farmacie, Universiteit Utrecht
Juliëtte Zwaveling, ziekenhuisapotheker LUMC, voorzitter inkoopgroep Ziekenhuis Apotheken Academische Ziekenhuizen (iZAAZ)
contact
cc: redactie@medischcontact.nl
Voetnoten
[1] Tweehuysen, L., Huiskes, V. J. B., van den Bemt, B. J. F., Vriezekolk, J. E., Teerenstra, S., van den Hoogen, F. H. J., van den Ende, C. H., & den Broeder, A. A. (2018). Open-Label, Non-Mandatory Transitioning From Originator Etanercept to Biosimilar SB4: Six-Month Results From a Controlled Cohort Study. Arthritis & rheumatology (Hoboken, N.J.), 70(9), 1408–1418. https://doi.org/10.1002/art.40516
[2] Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers, Federatie Medisch Specialisten. NVZA Toolbox Biosimilars – Een praktische handleiding voor succesvolle implementatie van biosimilars in de medische specialistische zorg. https://nvza.nl/wp-content/uploads/2017/04/NVZA-Toolbox-biosimilars_7-april-2017.pdf
Lees ook:- Er zijn nog geen reacties
