Over (de)medicaliseren

Voorzitterscolumn
Onlangs was er een invitational conference over de relatie tussen sociale zekerheid en zorg. Twee vooraanstaanden in de wereld van de sociale zekerheid brachten daar hun idee‘n naar voren over een betere aanpak van het verzuim. In hun perceptie is verzuim vooral organisatieproblematiek en wordt het overgoten met een klachtensausje. Ook zijn er veel mensen die met hun klachten gewoon doorwerken. Dus is hun conclusie: verzuim is grotendeels niet-medisch. Ziekte overkomt je, verzuim is een keuze. De oplossing van dit probleem is even simpel als de zojuist genoemde oneliner namelijk: hou de verzuimende werknemer zolang mogelijk weg bij de dokter, want die stelt alleen maar een medische diagnose.

Er schuilt natuurlijk wel een kern van waarheid in. Ziekte en verzuim zijn multifactorieel bepaald waarbij in een aantal gevallen de (medische) klachten het topje van de ijsberg zijn. Het is vaak van belang om het verhaal achter het verhaal

helder te krijgen waarbij vaak ook blijkt dat mensen de greep op hun situatie hebben verloren. Als een goede arts die gericht is op functieherstel, hoor je ook aandacht te hebben voor 'de zieke achter de ziekte'.

Door sommige contracten tussen vooral externe arbodiensten en werkgevers was er onvoldoende tijd voor een goede probleemanalyse als het verzuim complex en langdurig was. Medicaliseren was daar ongetwijfeld soms het gevolg van.

Vanuit die gedachte over het medicaliseren door dokters wordt hun rol bij het verzuim nu soms gemarginaliseerd. Mijns inziens ten onrechte. Ik wil daar iets dieper op ingaan.

Enkele jaren geleden heeft een particuliere verzekeringsmaatschappij doordenkend op het probleem van medicaliseren en demedicaliseren een pilotstudie gedaan.

Vijftig personen met aspecifieke lage-rugklachten gingen naar de arts en vijftig anderen met aspecifieke rugklachten gingen naar de psycholoog. Diegenen die eerst naar de psycholoog gingen, zeiden: 'Waarom moet ik bij u komen? Ik heb het niet aan mijn hoofd maar aan mijn rug, daarom wil ik naar de dokter.'

De les die we hier uit kunnen leren, is dat we rekening moeten houden met de beleving van mensen. Natuurlijk zullen bij de meesten in de proef die aspecifieke rugklachten hadden, ook mentale en gedragscomponenten een rol hebben gespeeld. Je kunt echter niet voorbijgaan aan de normale afweermechanismen van mensen. Op de gepresenteerde klachten moet serieus worden ingegaan, ook al zijn ze het topje van de ijsberg. Je moet het er alleen niet bij laten als daar aanleiding toe is.

Ook is uit ervaring bekend dat bij langdurig verzuim de reden van uitval lang niet altijd de reden is waarom iemand blijft verzuimen.

Als er geen goede onderlinge afspraken zijn gemaakt tussen de verschillende disciplines, is het risico groot dat er te veel wordt gesleuteld aan de aanleiding van het probleem in casu het luxerend moment. Bijna iedere professional heeft de neiging om te gaan meten aan de objectiveerbare factoren zoals de werkplek, de organisatie en de bloeddruk. De meer persoonsgebonden aspecten zijn een stuk moeilijker te objectiveren.

Ik zou willen besluiten met de stelling dat in de Wet verbetering poortwachter voldoende ingredi‘nten zitten voor het demedicaliseren van het verzuim.

Primair proberen werkgever en werknemer de weg uit het verzuim te vinden. Lukt dit niet goed dan zijn er deskundigen die hierbij van advies dienen zowel wat betreft preventie als wat betreft verzuimbegeleiding.

Moet dit altijd een arts zijn? Nee, zeker niet. Niet alleen omdat er een tekort is aan (ervaren) bedrijfsartsen. Als het verzuim er duidelijk op wijst dat bijvoorbeeld de werkplek of organisatiefactoren het verzuim waarschijnlijk grotendeels verklaren, dan is er veel voor te zeggen om andere disciplines primair in te schakelen.

Ook kunnen niet-artsen in de beginfase belangrijk werk verrichten bij het beheersen van het verzuim van de in totaal ruim 7 miljoen verzuimmeldingen op jaarbasis. Door goede werkafspraken te maken kan een betere selectie plaatsvinden van de verzuimers waar de arts zijn belangrijkste meerwaarde kan hebben. Ideaal zou zijn als er zodanige selectiecriteria waren dat de bedrijfsarts alleen die gevallen ziet waarbij er gevaar is op dreigend langdurig verzuim. Een werkwijzer van STECR probeert daar al handvatten voor te geven. Ik zie nog veel te weinig dat deze werkwijzer in de discussie over dit onderwerp een rol speelt.