Laatste nieuws
opleiding

Ouderenzorg onbemind, maar hard nodig

Pak de mismatch tussen beroepskeuze van studenten en behoefte van de maatschappij aan

2 reacties
Getty Images
Getty Images

De coronacrisis toont eens te meer het belang van goede ouderenzorg aan. Toch hebben (aanstaande) geneeskundestudenten weinig belangstelling voor deze tak van sport. Tijd voor een actieplan.

De huidige SARS-CoV-2-crisis, die vooral ouderen hard treft, bevestigt het belang van preventieve en extramurale ouderenzorg. Des te opmerkelijker is het dat aan preventie en extramurale zorg in het geneeskundecurriculum doorgaans een bescheiden plek is toebedeeld. We weten al jaren dat de vergrijzing toeneemt en dat de zorgvraag rondom ouderen de komende decennia alleen maar zal stijgen. Het is daarom verontrustend dat de meeste geneeskundestudenten weinig tot geen interesse hebben om te gaan werken in het domein van de ouderengeneeskunde.

Favoriete beroepen

Omdat we wilden weten welke verwachtingen kandidaat-studenten tijdens de selectie hebben over hun toekomstige rol als arts ontwikkelden we een digitale enquête geïnspireerd door onderzoeken op het gebied van loopbaanoriëntatie bij geneeskundestudenten.1-7 In deze vragenlijst vroegen wij aan deelnemers aan de tweede selectieronde 2019-2020 voor de studie geneeskunde in Leiden onder meer welke medische vervolgopleidingen hen wel en niet interesseerden. Van de 400 verstuurde enquêtes ontvingen we er 233 (58%) volledig ingevuld terug. We hebben vervolgens de door de kandidaten genoemde favoriete en minst favoriete beroepen ingedeeld naar intramurale, extramurale en preventieve specialismen. Volgens dezelfde voorkeuren hebben we – op basis van arbeidsmarktgegevens – in kaart gebracht aan welke beroepen behoefte was in het laatste kwartaal van 2018.8 De aantallen binnen de intramurale, extramurale en preventieve specialismen binnen onze steekproef en van de toenmalige arbeidsmarkt hebben we omgezet in percentages. Vervolgens hebben we de percentages van onze steekproef vergeleken met de percentages benodigde beroepen eind 2018 (zie figuur).

Mismatch

De figuur laat zien dat de meeste kandidaten, die dus nog niet zijn begonnen met de studie geneeskunde, een toekomst verwachten binnen de intramurale specialismen (met een aanzienlijke voorkeur voor heelkunde en kindergeneeskunde). Als we de percentages binnen onze steekproef vergelijken met alle vacatures van het laatste kwartaal van 2018, dan zien we dat vroege interesses niet overeenkomen met wat er nodig is aan artsen. Sterker nog, de minst favoriete beroepen lopen ongeveer gelijk op met de benodigde vacatures.

Er lijkt dus al vóór het begin van de studie een mismatch te zijn tussen het verwachtingspatroon en de maatschappelijke vraag. Als deze discrepantie aanhoudt leidt dat mogelijk op lange termijn enerzijds tot problemen als openstaande vacatures voor bijvoorbeeld de geriatrie en anderzijds tot ‘specialismehoppen’, voordat basisartsen (vaak door schade en schande wijs geworden) in een definitieve vervolgopleiding terechtkomen. Het moge duidelijk zijn dat het zeer gewenst is als deze al jaren bestaande discrepantie zou veranderen. Door andere verwachtingen moet een verschuiving van voorkeuren worden bewerkstelligd van intramurale en curatieve zorg naar extramurale zorg en preventieve zorg.

Verwachtingsmanagement

Het verwachtingsmanagement zou zich kunnen richten op het ontkrachten van de klassieke perceptie van het beroep van een arts. We moeten dus af van het idee dat een geneeskundestudie doorgaans eindigt in een intramuraal en curatief specialisme. De respondenten in ons onderzoek lijken in de regel te kiezen voor het meest representatieve of stereotype beroep van een intramuraal en curatief specialisme. Bovendien zijn ze meer gevoed door tv-series als House en Grey’s Anatomy, als het gaat om beroepen als chirurg en kinderarts in vergelijking met een beroep als specialist ouderengeneeskunde. Een concreet voorstel is dat er een duidelijke loopbaanoriëntatie en -begeleiding voor scholieren en andere gegadigden moet worden ontwikkeld, nog vóórdat zij zich aanmelden voor de studie geneeskunde.

De studievoorlichting kan al beginnen op het moment dat het studiekeuzeproces op gang komt. Op middelbare scholen zouden studentambassadeurs, die studievoorlichting geven aan scholieren, expliciet aandacht kunnen besteden aan de grootste maatschappelijke behoeften en de carrières die in deze behoeften voorzien. Op websites van medische faculteiten zouden de afbeeldingen van artsen of studenten in witte jassen in een operatiekamer moeten plaatsmaken voor afbeeldingen met de grootste zorgpopulaties- en locaties buiten het ziekenhuis. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van mogelijke eenvoudige oplossingen, maar een groter verschil kan worden gemaakt door een meer gestructureerde aanpak waarbij bijvoorbeeld afvaardigingen van patiëntenverenigingen, faculteiten en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport betrokken zijn.

De voorlichting kan vervolgens worden gecontinueerd in een vorm van loopbaanbegeleiding tijdens de studie. Door loopbaanbegeleiding in te bouwen vanaf het begin van de studie kunnen beroepen die onderbelicht en vaak dus ook onderbezet zijn, in de schijnwerpers worden gezet. Naast het vergaren en verwerken van de juiste informatie moet de focus liggen op het corrigeren van mogelijke misconcepties, om op die manier studenten te ondersteunen hun percepties overeen te laten komen met de werkelijkheid en hun talenten, beperkingen en behoeften aan te laten sluiten bij hun toekomstige carrièreperspectieven.

We moeten het imago opkrikken van de beroepen die het hardste nodig zijn


Maatschappelijke behoeften

Overigens waren de respondenten niet volledig zeker over hun beroepsvoorkeuren. Uit de literatuur blijkt ook dat vroege studentvoorkeuren onderhevig zijn aan verandering. De onzekerheid over hun toekomstperspectief biedt kansen voor het curriculum. Meer blootstelling aan de benodigde vervolgopleidingen binnen het curriculum zou die voorkeuren idealiter doen meebewegen richting carrières die voorzien in maatschappelijke behoeften.

Het is nu het moment om het imago van de beroepen die nu het hardste nodig zijn op te krikken en hoog in het vaandel te houden bij aankomende en zittende studenten. Mogelijkerwijs worden studenten geïnspireerd, doordat nu de maatschappelijke behoefte zo zichtbaar is en zal aanhouden. Recente studentinitiatieven om als covidvrijwilliger aan de slag te gaan zijn bijvoorbeeld gericht op het koppelen van geneeskundestudenten aan ouderen die zich nu in een sociaal isolement bevinden. De huidige situatie gaat (ook) deze toekomstige artsen aan het hart en we hopen dat ook na de crisis de aandacht blijft gevestigd op de maatschappelijke behoeften.

Onderzoek

In Leiden loopt een prospectieve studie naar carrièreperspectieven en -percepties van studenten om een beter beeld te krijgen of, en hoe het loopbaanperspectief van studenten verandert tijdens de studie binnen het huidige curriculum. De resultaten van dit onderzoek zullen ons meer inzicht geven in de kritische factoren die uiteindelijk leiden tot de huidige mismatch van vraag en aanbod. Daarnaast zullen we meer te weten komen over welke aanknopingspunten dienen te worden geadresseerd voor en tijdens de studie om de mismatch te repareren.

De huidige SARS-CoV-2-crisis onderschrijft dat onze maatschappij toenemend behoefte heeft aan bijvoorbeeld specialisten ouderengeneeskunde en GGD-artsen voor ouderen in het publieke domein. Deze situatie kunnen we benutten om meer belangstelling te kweken voor de preventieve en extramurale zorg. We gaan graag in gesprek met anderen over hoe we deze mismatch verder kunnen aanpakken en de volgende keer nog beter voorbereid kunnen zijn op een crisis.

Auteurs

Sandhia Bansi, onderzoeker, Onderwijs Expertise Centrum (OEC), LUMC

Floris van Blankenstein, senior opleidingsadviseur, OEC, LUMC

Arnout Jan de Beaufort, opleidingscoördinator master geneeskunde, OEC, LUMC

Jos van der Hage, chirurg-oncoloog, hoogleraar heelkunde, OEC, afdeling Heelkunde, LUMC

Contact

j.a.van_der_hage@lumc.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten

1. Querido S, van den Broek S, de Rond M, Wigersma L, ten Cate O. Factors affecting senior medical students’ career choice. International journal of medical education, 2018; 9: 332.

2. Kahneman D, Slovic SP, Slovic P, Tversky A. (Eds.) (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge university press.

3. Nieuwhof MG, Rademakers JJDJM, Kuyvenhoven MM, Soethout MBM, ten Cate TJ. Students’ conceptions of the medical profession; an interview study. Medical Teacher, 2005; 27 (8): 709-14.

4. Compton MT, Frank E, Elon L, Carrera J. Changes in US medical students’ specialty interests over the course of medical school. Journal of general internal medicine, 2008; 23 (7): 1095-100.

5. Soethout MB, Heymans MW, Ten Cate OTJ. Career preference and medical students’ biographical characteristics and academic achievement. Medical Teacher, 2008; 30(1): e15-e22.

6. Goldacre MJ, Laxton L, Lambert TW. Medical graduates’ early career choices of specialty and their eventual specialty destinations: UK prospective cohort studies. BMJ, 2010; 341: c3199.

7. Maudsley G, Williams L, Taylor D. Medical students’ and prospective medical students’ uncertainties about career intentions: Cross-sectional and longitudinal studies. Medical teacher, 2010; 32(3): e143-e151.

8. https://capaciteitsorgaan.nl/publicaties/arbeidsmarktmonitor-archief/ Zie: AMM 2018-Q4

Lees ook

opleiding onderwijs ouderenzorg
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Floris van Braam Houckgeest

    specialist ouderengeneeskunde, Aerdenhout

    Dank voor het nuttige betoog over het imago van de ouderengeneeskunde. Het salaris van een specialist ouderengeneeskunde ten opzichte van andere specialismen wordt echter helemaal niet besproken. Iedere arts maakt toch ook een financiele overweging b...ij de beroepskeuze? De arbeidsmarktschaarste zie ik eigenlijk vrijwel niet terug op mijn loonstrook. De "marktwerking" die het meest in het oog springt op de werkvloer, bestaat helaas in het feit dat veel niet-medische ondernemers hun kans zien en met een wervingsbureau het gat in mijn sector binnenstappen. Deze ondernemers verdienen een goede boterham over de rug van enerzijds verpleeghuisorganisaties en anderzijds ook de jonge dokters. Of deze extra kosten zich ook vertalen in toegenomen kwaliteit is natuurlijk maar de vraag.

  • Hilde Roijen

    Internist, Zwolle

    Geachte collega van der Hage,
    U kunt er waarschijnlijk niets aan doen: maar ik zou het wel weten als jonge basisarts: Kies ik voor de ouderenzorg? Op bijgeplaatste foto 'een in bed liggende oudere vrouw die drinken via een rietje aangereikt krijgt' ...(Moet ík dat dan doen als arts?), of kies ik voor (n.b. één pagina verder!) chirurgie waarbij op bijgeplaatste foto 'een enorm spannende setting met dito vrouwelijke chirurg ….'
    Medisch Contact: Stop eens met die muffe beeldvorming van ouderengeneeskunde! Het klopt gewoon echt niet met de werkelijkheid. Zó begint er inderdaad helemaal niemand aan.
    P.S. Medisch Contact: jullie zijn echt niet de enige met dit soort beelden als het over ouderengeneeskunde gaat, maar als we willen dat het beter gaat……

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.