Medici zien opvang Afghanen ‘met vertrouwen tegemoet’
Het zal beter verlopen dan bij de Syrische vluchtelingen van 2015/16
1 reactieNadat de taliban vorige maand de macht heroverden in Afghanistan, zijn honderden Afghanen in allerijl naar Nederland geëvacueerd. De medische zorg voor hen is razendsnel opgezet, onder meer in Heumensoord. Artsen uit de ‘Afghaanse diaspora’ willen meehelpen.
Vanuit het kazerneterrein Amsterdam zijn op dinsdag 31 augustus de eerste Afghanen verhuisd naar noodopvanglocaties van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA). Een daarvan is Heumensoord, in de bossen bij Nijmegen, dat plaats kan bieden aan maximaal duizend mensen.
Woensdag 1 september waren er zo’n 75 gearriveerd. Op Heumensoord komen de komende tijd 450 Afghanen, mogelijk aangevuld met andere asielzoekers. De eerstelijnszorg wordt verzorgd door GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA), na een aanbesteding door het COA.
Waterpokken
Huisarts Yuri Fisscher is net terug van een kort inspectiebezoek. ‘Er wordt druk gebouwd aan de paviljoenen. Wat in 2015 twee maanden kostte, gebeurt nu in één week. Indrukwekkend.’ Echt patiënten zien gebeurt vanaf volgende week, al zag hij nu kort wel één patiëntje en liep een oudere man met diabetes op hem af. Fisscher zal de komende vier maanden namens GZA verantwoordelijk zijn voor de eerstelijnszorg op het terrein. ‘We gaan dat met een flinke groep huisartsen doen.’ Hij coördineert de inzet van andere huisartsen en onderhoudt de contacten met de ‘ketenpartners’ zoals COA, ziekenhuizen, ggz-instellingen. Zelf zal hij ook een dag of dagdeel per week spreekuur draaien. GZA zorgt voor een team met verpleegkundigen, assistentes, POH-ggz. ‘Er moet nog veel geregeld worden, denk bijvoorbeeld aan de zorg voor zwangeren. Het is niet bekend of zij waterpokken hebben gehad terwijl dat in hun situatie gevaarlijk kan zijn; in Nederland heeft bijna iedereen de waterpokken gehad, je kunt erop wachten dat er een uitbraak komt. Op zulke situaties moet je je voorbereiden. Iets dergelijks geldt voor andere infectieziekten, tbc-screening, coronabeleid.’
Improviseren
De komst van de Afghaanse vluchtelingen tijdens de covidpandemie, leidde ertoe dat de geëvacueerden eerst tien dagen in quarantaine zijn gezet. Dit gebeurde onder meer in legerplaats Harskamp, waar zo’n 850 mensen in quarantaine werden geplaatst. Na dag vijf zijn ze nog eens getest en mochten ze bij negatieve uitslag uit quarantaine. ‘Het is een crisissituatie, en dat maakt het lastig. Alles zou liefst gisteren geregeld moeten zijn. Het is veel improviseren’, zegt Saskia Ostendorf, arts M+G, namens de GGD betrokken bij de organisatie van de covidtests. Naast de coronazorg, screent de GGD ook op andere gezondheidsaspecten, zoals tbc. Sommige evacués zijn nog niet gevaccineerd tegen corona. ‘Mogelijk volgt nog een vaccinatieronde.’
Er is een aantal evacués positief getest, meldt operationeel manager Eelko van Harten (GZA). ‘Zij zijn bij aankomst in quarantaine gezet. Normaal gesproken zou je alleen de positief getesten apart zetten, maar gezien wat deze mensen allemaal al hebben meegemaakt, willen we ze niet nodeloos scheiden van familie. Nu wordt een heel gezin in isolatie gezet, zodat ze bij elkaar blijven.’
‘Het geeft rust als er altijd een verpleegkundige is als aanspreekpunt’
Zelfde levensritme
Het COA, GZA en andere betrokkenen zijn vast van plan om de opvang van de Afghanen beter te laten verlopen dan die van de Syrische vluchtelingen in 2015 en 2016. Op Heumensoord werden destijds zo’n drieduizend van hen opgevangen, en dat raakte daarmee overvol. Mede daardoor ontstond op Heumensoord een situatie die later ‘mensonwaardig’ werd genoemd. Dat gaat nu niet gebeuren: er is meer aandacht voor veiligheid en privacy.
Huisarts Fisscher was eveneens betrokken bij de zorg op Heumensoord voor de omvangrijke groep Syriërs. ‘Toen was er een meer heterogene groep, dat zorgde voor onrust. We verwachten nu meer gezinnen. Gezinnen, zoals in deze groep, hebben meer hetzelfde levensritme. Zij vinden het prettig als het om een uur of tien ’s avonds rustig wordt. Dat geldt niet voor jongeren, zoals soms bij de groep uit 2015, die dan wakker wordt en plezier wil maken.’
Een van de lessen die hij heeft opgedaan, en nu toepast, is dat er nu vanaf het begin 24 uur per dag één ‘voorwacht’ aanwezig is op de medische post. ‘We hebben geleerd dat het rust geeft als er altijd een verpleegkundige is als aanspreekpunt.’
Hij ziet de klus die hij met de andere zorgverleners de komende vier maanden gaat doen, met vertrouwen tegemoet. ‘Het is een interessante doelgroep, en op een bepaalde manier bekend voor mij. Alleen al de taal zal iets eenvoudiger zijn, er zitten immers tolken bij. Het korte gesprek dat ik voerde, kon ik in het Engels doen.’ Hij hoopt dat de andere huisartsen enthousiast raken voor het werken met asielzoekers, ook ná deze periode. ‘Soms is het moeilijk om voor dit werk voldoende huisartsen te vinden. Laten we hopen dat het hier niet bij blijft.’
Bij nul beginnen
Eén groep zorgverleners die staat te trappelen om mee te helpen met de medische zorg voor de vluchtelingen, zijn die uit de ‘Afghaanse diaspora’ zelf, zegt aios longgeneeskunde Hogaei Oriakheil. Zelf weet ze uit ervaring hoe ontheemd de evacués uit Afghanistan zich voelen. Op jonge leeftijd kwam ze in 1998 in Nederland terecht, nadat haar familie Kabul ontvluchtte voor de extremistische Mujahideen. Ze is inmiddels Nederlander en jonge dokter in het UMCU. De afgelopen acht jaar zette zij zich al in voor verbetering van medische zorg in Afghanistan, met stichting Keihan en stichting MCAN.
Nadat de situatie recentelijk misging, en Afghanen naar Nederland kwamen, meldde ze zich aan als vrijwilliger. ‘Ik móést iets doen. Het begon met kleding en andere spullen inzamelen, en ik vroeg me af: hoe is het gesteld met de medische zorg? Ik weet hoe het voelt om ergens aan te komen waar je niemand kent, waar je bij nul moet beginnen – dat zouden zij toch niet hoeven mee te maken?’
Ze plaatste een oproep via social media: wie wil er meedoen? ‘De meeste Afghanen die nu in het Westen wonen, zijn gevlucht voor de taliban, zegt Oriakheil. ‘Velen van hen zijn hoogopgeleid. Nu, jaren later, hebben we in de Afghaanse diaspora veel jonge zorgverleners.’ Al snel reageerden 120 Nederlandse Afghanen met een medische achtergrond: huisartsen, geneeskundestudenten, tandartsen, psychologen, uit heel het land.
Oriakheil is ervan overtuigd dat ze een bijdrage kunnen leveren. ‘We willen niemand in de weg zitten. De Nederlandse zorg is uitstekend geregeld, en de Nederlandse regering heeft veel goed gedaan. We willen heel graag ondersteunen, met onze kennis en ervaring. We spreken de talen, Dari en Pasjtoe, dus we kunnen vertalen en de cultuur uiteggen. We zijn medisch onderlegd dus we kennen het belang van zorgvuldigheid en discretie.’
Inmiddels is contact gelegd met GZA en met huisarts Fisscher op Heumensoord en wordt geprobeerd om de Nederlands-Afghaanse zorgverleners een plek te geven in de opvang.
Afghanen die Nederland ten dienste waren
De groep evacués bestaat uit Afghaanse tolken en hun gezin, en anderen die voor Nederland of Nederlandse organisaties hebben gewerkt: fixers, journalisten, koks, chauffeurs, bewakers, vrouwenrechtenactivisten. In totaal heeft Nederland circa 2500 mensen vervoerd vanuit Kabul, van wie sommigen niet in Nederland moesten zijn, maar zijn doorgereisd naar andere landen. Naar schatting 1600 Nederlanders en Afghanen die hebben geholpen, zijn gearriveerd. Onduidelijk is nog of hiermee alle mensen naar Nederland zijn gehaald die er recht op hebben. Zeer waarschijnlijk niet. Volgens minister Bijleveld zijn er in ieder geval dertig tolken en hun familie achtergebleven.
-
Marieke van Twillert
Marieke van Twillert is sinds eind 2015 journalist bij Medisch Contact. Arbeidsmarkt en internationale gezondheidszorg hebben haar speciale aandacht, maar ze volgt ook het levenseindedebat, medische technologie en internationale gezondheid. Marieke is een van de presentatoren van MC de Podcast en schrijft geregeld een bijdrage voor de rubriek Media en Cultuur.
P.J.T. Pulles
Huisarts , Nijmegen
Succes Yuri! Wij zitten om de hoek, laat maar weten als we iets kunnen betekenen. Gr Paul