Harige borstkas

In 1972 werkte ik als longarts in het gemeenteziekenhuis in Arnhem. Twee huizen van mij vandaan woonde een dierenarts, die naast zijn gewone praktijk ook de arts van Burgers’ Dierenpark was. Op een dag vroeg hij mij in consult bij een zieke mensaap. Orang-oetan Pongo was al een tijdje niet fit, maar de laatste week werd hij pas echt ziek. Hij at niet meer en kwam niet meer uit zijn hoek, hij hoestte en haalde piepend adem. Zijn harige borstkas leende zich niet direct voor percussie en auscultatie, dus was er een thoraxfoto nodig.

De dierenarts opereerde zo nodig en zo mogelijk in zijn praktijk aan huis. Dat gebeurde nogal eens, buren keken er niet meer van op als een jeep van Burgers’ een bewusteloze leeuw bij de dokter thuis afleverde. Voor een foto van het formaat van Pongo moesten we echter naar het ziekenhuis in Velp. Zijn linkerlong bleek een vuistgrote zwelling van de hilus te hebben. Ook mijn (starre) bronchoscopen waren niet toereikend, zodat de volgende stap een proefthoracotomie was. Omdat de plaatselijke ziekenhuizen deze service niet boden, moesten wij op zoek naar een andere locatie.

In Nijmegen vonden wij een geschikt ziekenhuis; twee thoraxchirurgen van het gemeenteziekenhuis, die nog nooit zo’n grote thorax hadden geopereerd, gingen aan de slag. De afwijking had niet het aspect van een carcinoom en curatieve pneumonectomie was uitgesloten. Zij verzamelden materiaal en sloten de thorax.

Het pathologisch laboratorium leverde uiteindelijk de diagnose: een uitgebreide verkazende tuberculose van de hilusklieren, een vorm van primotuberculose die ik mij nog herinnerde van de kinderafdeling van het sanatorium Hellendoorn. Pongo kreeg INH (isoniazide), rifampicine en pyrazinamide, in hoeveelheden die ik nog nooit had voorgeschreven. De vraag rees welke apen er nog meer besmet waren door de nog onbekende bron, want apen zijn zeer vatbaar voor longziekten. De hele groep mensapen kreeg een mantoux op het bovenste ooglid. Dit was een niet geringe exercitie. Zij reageerden allemaal positief, en kregen dus drie tuberculostatica. Pongo heeft het helaas niet gered, geen van de anderen werd ziek.

Inmiddels was duidelijk dat het om humane tuberculose ging, dus werd het consultatiebureau ingeschakeld. De bron bleek een oppasser, die ook collega’s had besmet. Ook deze konden door mij ambulant worden behandeld. Voortaan mocht ik mij consulent longziekten voor de primaten van Burgers’ Dierenpark noemen.

Hans Verwers, longarts