Er is dringend betere opvang nodig voor zieke vluchtelingenkinderen

Een Syrische jongen van 9 jaar met congenitale hypothyreoïdie verblijft op een crisisnoodopvanglocatie; hij gebruikt dagelijks medicatie en komt pas na vier maanden in beeld bij een kinderarts. Een Afghaanse kleuter heeft een complexe syndromale aandoening; hoewel de kinderarts doet wat hij kan, gaat de kleuter mentaal en fysiek achteruit omdat de leefomstandigheden en het dieet in het noodopvangcentrum niet zijn afgestemd op de behoeftes van dit kind.

Tekort aan capaciteit

Al deze kinderen verblijven in crisisnoodopvangcentra en hebben dringende zorgbehoeftes die niet tijdig gesignaleerd zijn. De Inspectie Gezondheids­zorg en Jeugd (IGJ) trok de afgelopen maanden aan de bel en bracht een alarmerend rapport uit over forse tekortkomingen in de gezondheidszorg en de leefomstandigheden van asielzoekers in crisisnoodopvangcentra.¹ Deze situatie leidt tot urgente risico’s voor ‘de individuele gezondheid van asielzoekers, de publieke gezondheid, de continuïteit van zorg en de druk op de zorg in het algemeen’.

Door het tekort aan capaciteit in opvangcentra worden veel asielzoekers opgevangen in crisisnoodopvangcentra, zoals sporthallen. Hoewel het de bedoeling is dat ze daar hooguit een week verblijven, zijn ze er in de praktijk vaak langer dan een halfjaar. Vanwege de beoogde korte verblijfsduur zijn deze locaties echter alleen toegerust om ‘niet-uitstelbare’ zorg te leveren. In de praktijk is dit alleen spoedzorg en worden andere (chronische) zorgbehoeften vaak over het hoofd gezien.

Gemeenten moeten ad hoc zorg inkopen voor crisisnoodopvanglocaties zonder te weten welke zorg nodig is om asielzoekers langdurig op te vangen. Daarnaast kampen de nulde- en eerstelijnszorg met capaciteitsproblemen, waardoor vluchtelingenkinderen niet altijd tijdig medisch worden gescreend. Vanwege het gebrek aan capaciteit is daarnaast de curatieve zorg op de crisisnoodopvang voor een groot deel uitbesteed aan commerciële bedrijven. Het resultaat is hoge kosten én sterk versplinterde zorg; de kwaliteit en continuïteit daarvan zijn zorgelijk. Zowel NRC als Trouw publiceerde onderzoek waaruit blijkt dat op crisisnoodopvanglocaties vaak onervaren artsen worden ingezet die over onvoldoende middelen beschikken.^{2 3} Dit leidt tot gezondheidsrisico’s doordat sommige chronisch zieke kinderen niet op tijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. Daarnaast zijn er risico’s voor de volksgezondheid omdat mensen met infectieziektes zoals tuberculose of scabiës ongescreend worden verplaatst naar andere locaties. Bovendien worden niet alle kinderen op tijd gevaccineerd volgens het Rijksvaccinatie­programma.

Op de locaties is alleen spoedzorg en worden andere (chronische) zorgbehoeften vaak over het hoofd gezien

Acht keer overgeplaatst

Naast het gebrek aan capaciteit en de versplintering van zorg vormen de frequente overplaatsingen een groot probleem. Sommige kinderen, onder wie alleenstaande minderjarigen, worden wel acht keer overgeplaatst naar andere (crisisnood)opvangcentra. Kinderen met een complexe zorgbehoefte raken hierdoor regelmatig uit beeld van zorgverleners. Doordat gedetacheerde artsen in crisisnoodopvangcentra geen toegang hebben tot een elektronisch patiëntendossier, is belangrijke informatie over gezondheidsproblemen vaak niet bekend op de nieuwe opvanglocatie. Ook dit leidt tot hogere zorgkosten, want op een nieuwe opvangplek moeten nieuwe zorgverleners de zorg opnieuw opstarten omdat ze geen informatie hebben over de voorgeschiedenis en lopende behandelingen.

Deze problemen zijn niet nieuw. Ook in 2015, tijdens de vorige piekinstroom van asielzoekers, rapporteerde de IGZ dat de zorg aan asielzoekers onder grote druk stond. Het Nederlands Signaleringscentrum Kindergeneeskunde kreeg tussen 2015 en 2020 184 meldingen over vluchtelingenkinderen met een medisch probleem die uit beeld waren geraakt of bij wie een ander knelpunt was geconstateerd. Een systeem dat al onder druk stond, barst nu wederom uit zijn voegen. Het is dus nodig om de zorg voor deze kinderen structureel te verbeteren.

Stroomlijnen en optimaliseren

Om de zorg voor vluchtelingenkinderen beter te stroomlijnen en te optimaliseren is vorig jaar het Expertisecentrum Kinderen en Adolescenten Nieuw in Nederland (EKANN) opgericht. Samenwerking tussen de zorgprofessionals staat daarbij centraal. Het EKANN geeft advies aan artsen over specifieke casuïstiek, signaleert knelpunten, organiseert onderzoek en onderwijs over de zorg voor vluchtelingenkinderen en draagt bij aan de vorming van een netwerk van zorgprofessionals die streven naar optimalisatie van zorg voor deze kwetsbare kinderen.

Sinds april 2022 zijn bij het EKANN meer dan zestig casussen gemeld van vluchtelingenkinderen van wie de gezondheid werd bedreigd. Het EKANN kon in een aantal gevallen inhoudelijk advies geven, zorgverleners effectief verbinden of bijvoorbeeld het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) inschakelen. De duurzaamheid van deze dienstverlening is echter nog niet gewaarborgd, omdat het EKANN grotendeels draait op vrijwillige inzet van artsen. Onder zorgverleners is veel behoefte aan meer handvatten in de zorg voor vluchtelingenkinderen, zo blijkt uit de casuïstiek die bij het EKANN wordt gemeld. Tegelijkertijd hebben zorgverleners grote zorgen over vluchtelingenkinderen die uit beeld zijn geraakt en over de uitdagingen die er zijn binnen de zorg voor hen. Kinderartsen, jeugdartsen en huisartsen zijn gemotiveerd om intensiever samen te werken om de kwaliteit en continuïteit van zorg voor vluchtelingenkinderen te kunnen waarborgen.

Mensen met infectie­ziektes zoals tuber­­culose of scabiës worden ongescreend verplaatst naar andere locaties

Afstemmen

Om ervoor te zorgen dat zorgverleners effectief kunnen samenwerken moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Ten eerste moeten de verantwoordelijke opvanginstanties en zorgverleners die betrokken zijn bij vluchtelingenkinderen hun inspanningen structureel beter op elkaar afstemmen, zodat kinderen met specifieke zorgbehoeftes passende zorg krijgen. Een centrale instantie is nodig om in samenspraak met ketenpartners de zorg voor vluchtelingenkinderen met een complexe zorgbehoefte af te stemmen en om de continuïteit te garanderen. Daarnaast zijn regionale netwerken nodig waar interdisciplinair overleg plaatsvindt over kinderen met specifieke zorgbehoeftes en lokale uitdagingen binnen de zorg. In de regio Noord-Holland werpt dit al zijn vruchten af: op initiatief van het EKANN vindt daar een tweemaandelijks multidisciplinair overleg plaats tussen kinderartsen, jeugdartsen en huisartsen. Hierbij was een directe overdracht mogelijk bij een aantal casussen, werden randvoorwaarden besproken voor het leveren van goede zorg en hielden de verschillende disciplines elkaar op de hoogte over actuele problemen zoals dat een groot aantal kinderen op bepaalde CNO-locaties nog niet medisch gescreend waren. Tot slot moet de capaciteit van de nulde en eerste lijn worden uitgebreid zodat gezondheidsproblemen bij vluchtelingenkinderen vroegtijdig gesignaleerd worden.

Toegankelijker

Door de krachten van zorgverleners te bundelen kunnen we de kwaliteit en continuïteit van zorg voor deze kwetsbare groep verbeteren. De zorg voor vluchtelingenkinderen moet toegankelijker en inclusiever worden – niet alleen in het belang van de vluchtelingenkinderen zelf, maar ook in het belang van de samenleving, gezien het risico voor de volksgezondheid en de oplopende zorgkosten. Momenteel verblijft meer dan een derde van alle asielzoekers in Nederland in een crisisnoodopvangcentrum. In de organisatie van de zorg voor deze groep mensen zijn structurele verbeteringen noodzakelijk. Het Integraal Zorgakkoord roept op tot het ‘waarborgen van een gelijke toegang tot zorg van goede kwaliteit voor alle groepen in de samenleving’.⁴ Laten we dat dan ook doen. 

auteurs

Lisanne Denneman, kinderarts in opleiding, arts internationale gezondheid en tropengeneeskunde, bestuurslid EKANN

Sara Sahba, adjunct-directeur EKANN en kinderarts in opleiding

Albertine Baauw, directeur EKANN, kinderarts, arts internationale gezondheid en tropengeneeskunde

contact

dennemanl@maasstadziekenhuis.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten:

1. Inspecties: Veiligheid en ontwikkeling van kinderen in asielopvang nog steeds in gevaar | Nieuwsbericht | Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (igj.nl)

2.https://www.nrc.nl/nieuws/2023/03/31/het-verdienmodel-van-detacheerder-arts-specialist-minimale-zorg-voor-asielzoekers-tegen-maximale-winst-a4160900

3.https://www.trouw.nl/binnenland/terwijl-de-zorg-voor-asielzoekers-ernstig-tekortschiet-worden-commerciele-bedrijven-rijk~b5a0b3db/

4. https://demedischspecialist.nl/sites/default/files/2022-09/integraal_zorgakkoord_samen_werken_aan_gezonde_zorg.pdf