Een trip in het brein

Legio zijn de verslagen van mensen die LSD gebruikten en daarna niet alleen in een hallucinante toestand belandden, maar ook de ervaring hadden dat dan het onderscheid tussen zichzelf en hun omgeving verdween. Schrijver Aldous Huxley zag LSD daarom als een venster op de waarneming (‘The Doors of Perception’), want hij had van een andere auteur, William Blake, geleerd dat ‘Als de vensters van onze waarneming werden schoongemaakt, dan zou ieder ding voor de mensen verschijnen zoals het werkelijk is: oneindig.’

De neurowetenschap is wat prozaïscher, zo blijkt: met behulp van fMRI-opnamen, gemaakt terwijl hun proefpersonen lagen te trippen, zijn Enzo Tagliazucchi (van het Nederlands Herseninstituut) e.a. erin geslaagd meer zicht te krijgen op wat er in de hersenen gebeurt. In Current Biology laten ze zien dat het ‘zelfverlies’ optreedt als hersengebieden die bij hogere cognitieve vaardigheden betrokken zijn en die normaliter grotendeels los van elkaar opereren, sterker zijn verbonden en met elkaar communiceren.

Vooral de connectiviteit tussen de frontoparietale en sensorische gebieden op de hersenschors nam toe onder invloed van LSD. En dat zegt veel, aldus de onderzoekers, want verhevigde communicatie tussen deze regio’s resulteert waarschijnlijk in een sterke link tussen bewustzijn van zichzelf en bewustzijn van de omgeving: ze vloeien als het ware in elkaar over. Ergo: weg zelf.

In een andere, vrijwel gelijktijdig verschenen, soortgelijke studie, gepubliceerd in PNAS door deels dezelfde onderzoekers (Robin Carhart-Harris e.a.), moesten proefpersonen al dan niet onder invloed van LSD (de anderen kregen net als in het eerste onderzoek een placebo) de sterkte van hun visuele hallucinaties en hun veranderde bewustzijn aangeven. Sterke visuele hallucinaties bleken samen te gaan met veranderingen in de visuele cortex, getuige de bloedvoorziening. Ook hier zagen de onderzoekers een toename van de connectiviteit met andere hersengebieden. Maar ook afname van verbindingen tussen delen van de hippocampus en de cortex, hetgeen volgens de onderzoekers ook de basis kan zijn van de gewaarwording dat het zelf desintegreert.
Conclusie: psychedelica als LSD openen dan misschien niet de Doors of Perception, maar misschien wel een luikje waardoor we naar een aantal basale communicatiemechanismen in het brein kunnen kijken.

Henk Maassen

• http://dx.doi.org/10.1016/j.cub.2016.02.010
• www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(16)30062-8
• http://www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1518377113