Een nieuwe kijk op de functie van huisarts

Afgeslankt takenpakket en samenwerking bieden nieuwe kansen

In een vorig jaar verschenen artikel over de vernieuwing van de huisartsgeneeskunde deed Hans van Santen, huisarts, suggesties om tot een langetermijnvisie te komen. Nu, een jaar later, maakt hij de balans op.

Er lijkt volop beweging te zijn in huisartsenland. Ofschoon er veel kritiek is op de plannen voor praktijkondersteuning, is het nodige in gang gezet. Zo is de verandering van de dienstenstructuur op de landelijke agenda gekomen, terwijl het LHV-bestuur een jaar geleden nog stelde dat dit op districts- en/of regioniveau moest worden geregeld. Verder gebeurt er overal in het land van alles, zoals teambuilding van huisartsengroepen (hagro’s), doorlichten van de praktijkvoering, plannen voor huisartsen-onder- één-dak (HOED)-vorming, het opzetten van strategische plannen door districts- en regionale huisartsenverenigingen (DHV’s en RHV’s) en hagro-scans. Bovendien ontwikkelen de zorgverzekeraars allerlei initiatieven en plannen, bijvoorbeeld het opzetten van facilitaire diensten voor huisartsen. Waar al deze initiatieven toe moeten leiden, is nog onduidelijk. De langetermijnvisie ontbreekt nog steeds.

Druk

De huisartsenzorg staat onder grote druk. Het snel oplopende tekort aan huisartsen en de enorme toename van (dreigende) burn-out vormen problemen van formaat. Het interview met collega De Ruijter in MC van vorige week illustreert dit nog eens zeer duidelijk.

Het is allang bekend dat het basistakenpakket van huisartsen veel te uitgebreid is, dat het mission statement van de LHV: persoonlijke, continue en integrale zorg, veel weg heeft van een mission impossible, en dat het kwaliteitsbeleid indrukwekkend, maar nauwelijks uitvoerbaar is. Dit alles had ons al eerder moeten dwingen tot nadenken over fundamentele veranderingen in de huisartsenzorg. Helaas moet worden geconstateerd dat het daaraan tot nu toe heeft ontbroken. Alle oplossingen die zijn aangedragen om de problemen op te lossen, gaan uit van de manier waarop de huisartsgeneeskunde nu is georganiseerd. Een nieuwe kijk op die organisatie biedt meer perspectief.

Kracht

De kracht van de huisarts ligt in de combinatie van zijn medische kennis en zijn kennis van de psychosociale omstandigheden van patiënten. Daardoor is hij in staat medische zorg van hoge kwaliteit te leveren, die is toegesneden op de specifieke omstandigheden van patiënten. Door de vele vakinhoudelijke, organisatorische en maatschappelijke ontwikkelingen, waarbij de huisarts voor bijna elk probleem het eerste aanspreekpunt lijkt te zijn, komt deze steeds minder toe aan datgene waar hij goed in is en plezier in heeft: dokter zijn. Om de kracht van de huisarts weer goed tot zijn recht te laten komen, is daarom allereerst een afslanking van zijn takenpakket nodig. Deze moet leiden tot een beperkt aantal kerntaken, waarbij de huisarts uiteraard ruimte houdt voor werkzaamheden die zijn speciale belangstelling hebben.

In het verlengde daarvan is het logisch te bekijken welke taken die wel in de eerstelijnsgezondheidszorg thuishoren, níet in dit kerntakenpakket passen. Deze taken kunnen worden verricht door andere werkers in of verbonden aan de huisartsenpraktijk. Wellicht kan de praktijkverpleegkundige hiertoe een eerste aanzet vormen.

Er moet overigens niet alleen worden gedacht aan (para)medisch personeel, maar ook aan management- en administratieve ondersteuning. Door deze nieuwe taakverdeling kan praktijkvergroting een reële optie worden.

In dit model blijft de huisartsenpraktijk drempelloos, de huisarts zelf echter niet.

Aan de ‘voordeur’ van de praktijk wordt een selectie gemaakt, waardoor vragen van patiënten op de juiste plaats terechtkomen. Zo ontstaat een structuur waarbinnen de huisarts de kans krijgt zijn werk te verdiepen en interventies te plegen die verder gaan dan momenteel mogelijk is. Het contact met patiënten blijft centraal staan, maar zal minder tijd van de huisarts vragen dan nu het geval is. Verdieping van het vak impliceert onder andere meer tijd voor studie, het uitzoeken van moeilijke casus en overleg met collega’s. Dat hierdoor werkplezier wordt behouden of herwonnen, staat voor mij vast. Ofschoon een en ander een hele verandering is voor patiënten, ben ik ervan overtuigd dat ook die er beter van zullen worden: ze krijgen passender zorg. De voorziening huisartsenzorg die zo gestalte krijgt, biedt meer garanties voor het voortbestaan van de huisartsgeneeskunde.

Groei

Om de beoogde ontwikkeling van de huisartsgeneeskunde te bewerkstelligen, is samenwerking een essentiële voorwaarde; samenwerking met collega’s, assistentes en verpleegkundigen binnen en buiten de praktijk, andere eerstelijnshulpverleners, de tweede lijn en zorgverzekeraars. Hierdoor kan de beroepsgroep haar positie versterken en kunnen nieuwe initiatieven, zoals differentiatie binnen het vak, tot bloei komen. Investeren in het verbeteren van samenwerking moet daarom vanaf het begin onderdeel vormen van toekomstplannen.

Een veel genoemde verklaring voor het optreden van burn-out onder huisartsen, is het ontbreken van carrièreperspectief; een zeer invoelbare verklaring. Binnen een nieuwe structuur voor de huisartsgeneeskunde zou de huisarts wel een loopbaan kunnen doorlopen. Samenwerking speelt daarbij een centrale rol. Zo valt te denken aan een model van huisarts-starter, via huisarts en huisartsenmentor die starters begeleidt, tot seniorhuisarts. Een dergelijk veranderend rollenpatroon biedt tevens de mogelijkheid tot differentiatie van taken en het ontwikkelen van specifieke deskundigheden, niet alleen op het gebied van de medische zorg, maar ook op terreinen als management, coördinatie van zorg, onderwijs, automatisering, bestuurswerk en onderwijs.

Effect

In het beeld van de hier geschetste ontwikkeling van de huisartsgeneeskunde heeft de huisarts een kerntakenpakket, waarbij hij op (para)medisch, management- en administratief  gebied wordt ondersteund. Zo krijgt de huisarts tijd om zijn kennis en kunde te verdiepen en brengen samenwerking met collega’s, taakdifferentiatie en loopbaanontwikkeling meer dynamiek in het vak. Verhoging van het werkplezier van de huisarts, toename van de kwaliteit van het medische handelen, flexibiliteit in de ontwikkeling van de huisarts zelf en de mogelijkheid om het capaciteitstekort op te vangen, vormen de winst van de beschreven ontwikkeling.

Het is glashelder dat zaken als praktijkorganisatie, praktijkondersteuning in de breedste zin van het woord, informatie- en communicatietechnologie en honoreringsstructuur bij dit alles een belangrijke rol spelen. Ik ben hierop bewust niet ingegaan, omdat het mij in eerste instantie om de hoofdlijnen gaat. De beroepsgroep huisartsen moet zelf het voortouw nemen tot een dergelijke ontwikkeling. Gezien de aard van de problemen kunnen we ons niet permitteren hiermee nog langer te wachten. Een nieuwe kijk op de functie, de kracht en de mogelijkheden van de huisarts vormt daarvoor een voorwaarde.

Als over enkele jaren een groot aantal collega’s tegelijk het vak verlaat, moeten we klaar zijn voor de toekomst. Voor de beroepsgroep ligt hier een taak die niet gemakkelijk is, maar wel buitengewoon interessant. Het resultaat van die inspanningen zal effect hebben op de gehele gezondheidszorg. <<

Waar in dit artikel voor de huisarts de mannelijke vorm is gebruikt is zeker ook de vrouwelijke vorm bedoeld.
Hans van Santen, huisarts te Velp

Literatuur

Santen H van. Vernieuwing in huisartsenland noodzakelijk. Medisch Contact 1998; 53 (44): 1404-6.

Maassen H, ‘De huisarts is het vuilnisvat van de gezondheidszorg.’ Interview met Wouter de Ruijter, huisarts te Leiden. Medisch Contact 2000; 55 (3): 80-2.

SAMENVATTING

l Er is nog steeds geen duidelijke langetermijnvisie op de huisartsgeneeskunde. Deze visie moet met grote spoed worden ontwikkeld.

l Een kerntakenpakket voor de huisarts en ondersteuning op medisch, management- en administratief gebied zijn nodig om de kracht van de huisarts tot zijn recht te laten komen.

l De huisartsenpraktijk zal drempelloos blijven; de huisarts zelf niet.

l In de te vormen voorziening huisartsenzorg zullen anderen een deel van het takenpakket van de huisarts overnemen. Samenwerking is het sleutelwoord bij deze ontwikkeling.

l Door inhoudelijke verdieping en de ontwikkeling van carrièrekansen wordt het huisartsenvak aantrekkelijker.