De olifant en de vader

«« Over de grens | Tanzania

Mayunga was bewusteloos het ziekenhuis binnengedragen. Zijn vader had de kleine 10-jarige jongen zittend achter op een motortaxi op schoot gehouden en naar het ziekenhuis gebracht. De honden van een herder hadden hem ergens tussen de struiken van de Tanzaniaanse hoogvlakte gevonden. Bij onderzoek op de polikliniek krioelden maden in een grote gapende wond op zijn hoofd. Bloeden deed het allang niet meer. Na verwijdering van vuil, maden en necrotisch weefsel was hij aan een infuus gelegd en vol antibiotica gespoten.

De vader wist niet veel méér te vertellen dan dat zijn zoon door een olifant zou zijn aangevallen na gescheiden te zijn geraakt van andere herdersjongens die het vee van het dorp bewaakten. Zij dreigden omringd te worden door een grote kudde olifanten. Mayunga was twee dagen onvindbaar geweest vóór hij was ontdekt tussen de bosjes.

Boze bul
Na drie dagen opname sloeg Mayunga zijn ogen op, verbaasd over zijn nieuwe omgeving. In de ochtendbespreking van de medische staf was al dagen breed uitgemeten over die enorme wond, het bloedverlies en de maden. Het joch moest inderdaad een hele tijd alleen in de bush hebben gelegen.

Naast de hoofdwond had hij alleen nog een pijnlijke linkerknie, die iets gezwollen leek. Volgens de status had de röntgenfoto geen fractuur getoond, ook niet na vergelijking met de gezonde kant. Geen spalk, geen gipsverband.

Het blaffen van de honden
had de bul kwaad gemaakt

Het grote huiddefect op het hoofd genas voorspoedig en de jongen bleek zich langzamerhand de hele gebeurtenis weer goed te herinneren: hoe hij zich bang had verstopt in lage struiken toen eerst één kudde vrouwtjes met jongen passeerde en toen nog een. Hoe hij tevoorschijn was gekomen toen hij dacht dat het veilig was, maar ineens de bul kwam aanzetten die vaak wat achter de vrouwtjes en hun jongen aansjokt. Het blaffen van Mayunga’s honden had de bul kwaad gemaakt. De olifant had een stekelige tak van een acacia afgerukt en was daarmee naar de jongen gaan zwaaien, terwijl die zich steeds verder tussen de bosjes had proberen terug te trekken. Een forse veeg met de tak had de hoofdwond veroorzaakt. Na de honden van zich af gegooid te hebben was de bul achter zijn kudde aangegaan en was het stil geworden. Toen waren de vliegen gekomen. Een paar keer had hij getracht overeind te komen maar daarna herinnerde hij zich niets meer.

Onder een laken
Twee weken na opname was Mayunga’s linkerknie pijnlijker, dikker en een beetje warm geworden. Je mocht er nog niet naar wijzen. Aspiratie van het gewricht had noch bloed noch ander vocht opgeleverd: geen artritis, geen haemarthros. Toch maar doorgegaan met antibiotica en pijnstillers.

Steeds zieliger zat Mayunga in een rolstoel op de veranda van de kinderafdeling. Meestal had hij een laken over zijn hoofd getrokken, alsof hij de wereld niet meer wilde zien.

Tijdens mijn jaarlijkse bezoek aan het ziekenhuis, waar ik als gepensioneerd tropenarts ‘wat managementsteun’ geef, zag ik het joch met die spannende anamnese daar iedere dag zo zitten. Zou zo’n kind een posttraumatische stressstoornis (PTSS) kunnen ontwikkelen na een dergelijke gebeurtenis, vroeg ik me af. Hoewel hij geen Kiswahili verstond, bracht een snoepje me uiteindelijk in contact. Maar als ik naar zijn knie wees, kreeg zijn gezicht een panische uitdrukking.

Met z’n allen bekeken we de X-foto’s van beide knieën nog maar eens en toen we echt goed keken naar de distale epifysaire lijn in het femur, bleek die toch wat onregelmatiger en misschien iets wijder dan aan de gezonde kant. Bovendien was nu toch wel duidelijk te zien dat het periost onderbroken was aan die kant. Toch een fractuur dus. Maar waarom steeds méér pijn en zwelling van bijna het hele linkerbeen?

Pijnlijke oefeningen
Een bevriende, vaderlijke man, net als Mayunga een Sukuma, was bereid eens rustig met het joch te gaan praten en het verhaal nog eens aan te horen. Voor een mogelijke PTSS zou dit geen kwaad kunnen. Niet alleen kwam het hele verhaal over de olifanten er toen met nog meer details uit, ook vertelde de jongen wat hij in het ziekenhuis meemaakte. Iedere morgen gilde hij van de pijn wanneer zijn vader ‘oefeningen’ met hem deed en met geweld probeerde de wat gebogen gehouden knie te strekken. Hij moest ook iedere keer proberen te lopen met een looprek. Bij de zaalvisites had niemand tegen ‘oefenen’ bezwaar gemaakt.

Toen de artsen de vader hiermee confronteerden, begreep hij hun boosheid niet. ‘Jullie hadden toch gezegd dat het been niet gebroken was en er was toch een foto gemaakt!’

Met een lange beenspalk en de instructie enige weken niet te ‘oefenen’, klaarde Mayunga’s gezicht op en verstopte hij zich niet meer onder een laken als hij voorzichtig naar de veranda gedragen was. Maar wat bleef hij lang bleek! Goed naar het gezicht van je patiënten kijken én naar de röntgenfoto’s, was de conclusie.

George P.A. Joosten,
tropenarts niet-praktiserend, Ndala Hospital, Tanzania

Correspondentieadres: gpajoosten@gmail.com; c.c.: redactie@medischcontact.nl

«« Over de grens | Tanzania