Gerontofarmacologie
12 reactiesKortgeleden sprak een cardioloog in ons ziekenhuis me vriendelijk maar duidelijk aan omdat ik bij een 89-jarige patiënte, die had geklaagd over het grote aantal pillen dat ze elke dag moest slikken, de statine had gestopt. Of ik me wel realiseerde dat uit de recentelijk in het Hungarian Journal of Lipidology gepubliceerde Abracadabra-12-studie bleek dat cholesterolverlagers ook op hoge leeftijd nog bescherming boden tegen hart- en vaatziekten. Met wel een relatieve risicoreductie van de kans op overlijden binnen tien jaar van 8 procent en een oneindig kleine p-waarde.
Ik bewonder de precisie van deze collega maar tegelijkertijd heb ik het gevoel dat hier de big picture een beetje uit het zicht is geraakt – zoals zo vaak als we farmacotherapie bij ouderen toepassen. Want veel van de medicatielijstjes die ik bij 85-plussers voorbij zie komen, bevatten geneesmiddelen waarvan ik durf te zeggen dat ze weinig tot niets gaan bijdragen aan de kwaliteit van de laatste levensjaren. Terwijl het aantal serieuze bijwerkingen op hogere leeftijd alleen maar toeneemt, zoals duizeligheid en vallen (met botbreuken) bij te ambitieus behandelde hypertensie, hypoglykemieën bij diabetes waarbij veel te strakke behandeldoelen worden nagestreefd, of ernstige bloedingen bij antistolling met niet zo keiharde indicaties.
Evidencebased beëindigen van medicatie is niet eenvoudig. Want vrijwel al onze farmacotherapeutische studies zijn ‘add-on’-onderzoeken waarbij er weer een pilletje moet worden toegevoegd aan de dikwijls al lange lijst van medicamenten. ‘Stopstudies’, die kijken of het stoppen van bepaalde medicatie op hogere leeftijd veilig mogelijk is of van invloed is op het aantal gezonde levensjaren, zijn bijna niet te vinden.
Tussen de dames en heren op leeftijd ontstond een ware ruilbeurs
Bovendien leven we als medici ook nog eens in een droomwereld als we proberen de medicatie van ouderen te finetunen. Ik denk vaak aan mijn 92-jarige oma die in een bejaardenhuis in Bloemendaal woonde, waar ik maandelijks met haar ging lunchen. Op weg naar de eetzaal bewogen wij ons in een rollatorfile waarbij de meerderheid van de medebewoners een meccanodoos met pillen op het rollatorplankje meevoerde. Regelmatig viel er een doos op de vloer, maar dat mocht de pret niet drukken, want de pillen werden dan tamelijk random weer teruggestopt in de doos. Pas echt grappig werd het aan tafel, waar tussen de (vooral) dames en heren op leeftijd een ware ruilbeurs ontstond en niet zelden medicamenten werden gedeeld tussen de tafelgenoten, ‘... want van die paarse pil knapte je zo goed op’. Ook begreep ik uit de tafelconversatie dat er consensus was dat je diuretica beter niet kon innemen, want dan moest je namelijk heel veel naar toilet, op hoge leeftijd soms nogal een onderneming.
Deze dagelijkse praktijk zou ons toch een beetje nederig moeten stemmen als we weer eens proberen de medicatie van ouderen op de poli tot in het kleinste detail te regelen. Of nog beter, we zouden er wellicht goed aan doen onze behandeldoelen voor oudere patiënten met multimorbiditeit een tikje meer realistisch te stellen en vooral oog te blijven houden voor het behalen van daadwerkelijke en substantiële gezondheidswinst. En al het andere gewoon weg te laten.
Meer van Marcel Levi
R.E. Thieme
psychiater n.p., Amstelveen
Ja ja meneer Marcel Levi , helemaal mee eens, maar er zat ook een keer dat tabletje Lithium bij en een paar weken later werd de hele tent bezig gehouden door een manische oudere dame. En na dat laatste antidepressivum tabletje is die suicide bij die ...man maar net voorkomen. Het was jaren lang goed gegaan en dat ene tabletje werkte vast al lang niet meer.
Het is niet altijd zo duidelijk en eenvoudig, maar verder helemaal mee eens !
H. van der Pol
psychiater, Heerenveen
Dat kan soms, maar misschien nog wel vaker zie je de levensgeesten weer terugkeren na het stoppen van zo'n tabletje lithium of antidepressivum waarvan de indicatie niet meer te achterhalen viel en de persoon zelf al lang niet meer wist wat het voor h...aar deed en waarvan ze de vervlakking als egosyntoon was gaan beleven.
Plastisch Chirurg niet praktiserend , Bosch en Duin
Uit mijn hart gegrepen !
Sinds 1986 heb ik de vaak enorme lijst medicijnen van de opgenomen patiënten laten beoordelen door de internist , omdat ik verwachtte dat het nut wel eens overschat zou kunnen zijn .
Bovendien was t uitschrijven ervan een h...els karwei .
Reeds toen bleek overduidelijk dat veel medicijnen gestaakt konden worden .
Dichter bij huis :
Toen ik mijn moeder in huis nam omdat ze zeer slecht ging , heb ik al haar medicatie gestaakt .
De motivatie was duidelijk , ze zou gaan overlijden .
Ze knapte zienderogen op en woonde na 2 maanden weer zelfstandig , zonder medicatie .
psychiater, Thesinge
Menno Oosterhoff: Ooit sprak ik een man op hoge leeftijd ( 90plus). Hij wilde niet langer leven en had daarom al zijn medicatie gestopt. Tot zijn verbazing en teleurstelling ging hij zich lichamelijk alleen maar beter voelen.
S. de Groot
huisarts, niet praktiserend, Eelderwolde
Niet alleen de statines en de antistollingsmiddelen, maar zeker ook de psychofarmaca die nog de meeste bijwerkingen geven en in veel gevallen bij ouderen gecontraindiceerd zijn. Nog teveel zorgbehoeftigen gebruiken benzodiazepinen, lithium en vooral ...antidepressiva. Begeleid en op proef stoppen zal de levensvreugde
bij de meeste ouderen doen toenemen. Dat hebben we toch bij ons briefje moeten zweren? Hulde dat Levi de kat de bel aanbindt. Maar of het effect heeft? Het zou mooi zijn als huisartsen en apothekers voor het weghouden van medicatie betaald zouden worden. Helaas is het omgekeerde het geval. Herhalingsrecepten en doseringsstrips dragen bij aan de portemonnee van deze zorgverleners.
E.J. Veerman
Specialist ouderengeneeskunde , Alkmaar
… en nu mag u driemaal raden waarom er vrijwel geen onderzoek te vinden is naar de voordelen van het staken van medicatie.
Misschien iets voor de verzekeraars om geld in te steken? En dan meteen als bijvangst de overbodige poli controles afschaffe...n?
psychiater, n.p. , Amersfoort
Mooie column. Ik ben het helemaal met u eens. Mijn zus van 88,- minder mobiel, hartfalen, borstkanker behandeld- vraagt zich af of ze nog pillen tegen de kanker moet slikken.
Het zou mooi zijn als er een studie komt waarin wordt uitgerekend hoevee...l we kunnen besparen als al die overbodige statines en andere pillen niet meer gebruikt worden.
B. Bos
Specialist ouderengeneeskunde en kaderarts palliatieve zorg, Leiden
Dank collega Levi,
Wat ook werkt is de patiënt uitleggen wat het oplevert al die pillen slikken. Welke risicoreductie ze dan ontvangen: de meeste mensen die (zeer) oud en pilmoe zijn en begrijpen wat ik ze uitleg: die zeggen: als ik dat had geweten... 10 jaar geleden toen deze pillendoos mijn leven kwam regeren: dan had ik alles meteen al geweigerd in te nemen…..personalised medicine waarbij adequate informatieverstrekking: levert misschien nog wel de meeste ‘sanering’ op. En dan beslist de patiënt zelf: dat lijkt mij toch het meest logisch. Hartelijke groet.
A.K. Koning
Specialist ouderengeneeskunde
Collega naar mijn hart:
In de dagelijkse praktijk bij thuiswonende kwetsbare ouderen adviseer zeer frequent medicatie te saneren met oog op levensverwachting bij multimorbiditeit en gericht op kwaliteit van leven .
A.L. Bartels
Neuroloog
Goede boodschap!
En een mooi beeld van het pillengebruik..
Mijn oma zei in het bejaardenhuis ook als we langs kwamen: als jij deze nou neemt, dan neem ik die andere wel.
B. Nikkels
huisarts, Breda
Geachte collega Levi, zo verschrikkelijk eens met U!
Uit mijn praktijk-hart gegrepen, het zijn idd onze Cardiologische Collega's die hoogbejaarden met kilo's overbodige mediatie zitten te plagen. Ik cancel persoonlijk boven de 80jr alle statines, d...e meeste anti-hypertensiva en vaak de bloedverdunners, te beginnen met acecoumarol/trombose dienst -stress.
Er is trouwens een Hoogleraar aangesteld in Maastricht: Prof. dr. Jako Burgers hoogleraar Personalised Care in Clinical Practice Guidlines , die tegen deze rabiate protocollaire geneeskunde actie voert en zich inzet voor Klinisch Maatwerk voor de seniore patiënt
Chirurg niet praktiserend , Enschede
Beste Marcel,
Uitstekende analyse, dit dient de algemene instelling te worden.
Blijf hameren.
Bedankt