Zingevingsgepieker

9 van de 10 Nederlanders zegt gelukkig te zijn (CBS- rapport 2018). En toch zijn er nog nooit zoveel zelfhulpboeken verschenen die ons nog gelukkiger en succesvoller moeten maken. Waarbij ons en passant beloofd wordt dat daardoor ons leven meer inhoud en betekenis zal krijgen.

Artsen zijn net mensen dus waarom zou deze paradox niet ook voor ons gelden? Voor mij in elk geval wel. Ik voel me gelukkig in werk en leven maar m’n interne criticus is niet tevreden. “Hoe zinvol is nu wat je allemaal doet en gedaan hebt” of “het wordt tijd om je echte ei te leggen want dat is nog steeds niet gebeurd”. Die criticus schuift er ongemerkt een andere dimensie in: betekenis en zin. En hij raakt vooral gealarmeerd als ik me ga vergelijken met anderen. Die zijn vaak beter en meer succesvol. Alsof succesvol zijn en goed presteren automatisch leiden tot een zinvol leven. Uit intervisies die ik begeleid weet ik dat ik niet de enige ben met dit soort overwegingen.

Maar de relatie tussen zin en betekenis aan de ene kant en succes en prestatie aan de andere is helemaal niet zo eenduidig. Laatst werd ik in de gevangenis waar ik wekelijks spreekuur doe bij een gedetineerde geroepen met deels typische pijn op de borst. Ondanks alle (justitiële) ruis besloot ik de man met spoed in te sturen naar de SEH alwaar hij een groot myocardinfarct bleek te hebben. Hij blij, m’n teamgenoten blij en dus ook ik blij. Het is fijn om je een redder in de nood te voelen. Dat gevoel is echter niet geschikt om een blijvend gevoel van betekenis te bewerkstelligen zo is mijn ervaring.

Wat dan wel? Heel vaak is mij gebleken dat als ik in ontevreden en onrustig zingevingsgepieker verval ik te veel in mijn hoofd zit en het gevoel heb in m’n eentje te knokken. En dat het stellen van zingevingsvragen samengaat met verlies van verbinding. Verbinding met mijn gevoel, mijn hart, mijn collega’s en patiënten. 

Volgens mij kan je die verbinding herstellen door aan de situaties in je leven iets wezenlijks toe te voegen. Zingeven is een werkwoord en als je dat woord letterlijk neemt gaat het om het geven van zin. In plaats dat je van uit jezelf iets beters, groters of hogers nastreeft voeg je iets toe waardoor er betekenis ontstaat. Dat hoeft helemaal niet groots en meeslepend te zijn. Het gaat in mijn ervaring juist om kleine accenten zoals aandachtig en open luisteren en nieuwsgierigheid naar wat anderen beweegt. Uit de doe- in de zijnsmodus noemen we dat in de mindfulnesstraining. Daardoor kan iets nieuws ontstaan en dat geeft betekenis aan het leven dat we met elkaar leiden.