Minister Bruins: Praat niet met Leadiant

In de NRC stond onlangs een scherpe analyse over peperdure geneesmiddelen. Het ging over een farmaceut: Leadiant Biosciences Limited. Deze farmaceut maakte een stokoude werkzame stof CDCA, chenodeoxycholzuur, onbetaalbaar. Hoe? Door de prijs te vervijfhonderdvoudigen. In plaats van 28 cent kost het 140 euro per pil.

CDCA helpt mensen met de zeldzame stofwisselingsziekte cerebrotendineuze xanthomatose (CTX). Alternatieven zijn er niet. Die zijn door de oprichters van Leadiant uit de markt gehaald. Daarom besloot het Amsterdam UMC dit uitzonderlijk dure middel zelf te maken. Dat is veel goedkoper. Amsterdam UMC, zo heten het gefuseerde AMC en het VUmc tegenwoordig, wilde 55 Nederlandse CTX-patiënten helpen die afhankelijk zijn van CDCA.

Ik vind dat een moedig en lovenswaardig initiatief. Want wat Leadiant doet, is ongehoord. De zogeheten ‘magistrale’, individuele bereiding van het middel door de apotheek van Amsterdam UMC was een tegenslag voor Leadiant. Maar haar advocaten wisten de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zover te krijgen onderzoek te doen. Doel: het ziekenhuis dwingen direct te stoppen met de productie van dit geneesmiddel. Dat zou nodig zijn omdat de grondstof ‘onbekende onzuiverheden’ bevatte. Volgens de advocaten diende ‘schade aan de volksgezondheid voorkomen te worden’. Resultaat: Amsterdam UMC stopte ermee.

In hetzelfde verhaal werd ook aandacht besteed aan de rol van de zorgverzekeraars. Zij steunden de actie van Amsterdam UMC. Maar direct na het besluit om de magistrale bereiding te beëindigen, moesten zij weer de oude prijs betalen, 153.000 euro per patiënt per jaar. Voorts werd gemeld dat de minister met Leadiant gaat praten omdat hij het gedrag van deze firma maatschappelijk onaanvaardbaar vindt.

Hoe nu verder? Allereerst verbaast mij de luchthartigheid waarmee een en ander zich voltrekt. Daarnaast sta ik paf van de naïviteit waarmee over de ‘farmaceut’ of de ‘fabrikant’ Leadiant wordt geschreven. Raar want Leadiant is niet aan de beurs genoteerd, dus informatie is zeer schaars. Maar wie goed zoekt, kan altijd vinden. En uit het Financial Statement 2016 komen algauw enkele opvallende aspecten naar voren. Bij de Europese tak van Leadiant Biosciences ltd die in Londen is gevestigd, werken slechts 13 mensen. Zij maken niets. Zij kopen slechts geneesmiddelen in. Deze tak is dus een ordinair handelshuis. Hoeveel winst de echte fabrikant waar Leadiant CDCA inkoopt – een zeer oud geneesmiddel – is onbekend.

Het onderzoek dat bij Leadiant wordt gedaan, zo blijkt uit de jaarrekening, is alleen bedoeld om de levenscyclus van eigen bestaande producten te verlengen. Hoezo onderzoek en innovatie? Bovendien bestaat een groot deel van de kosten uit de afschrijving op patenten en licenties, die in 2015 tegen een historische waarde zijn verkregen. Deze staan voor 154 miljoen euro in de boeken.

Ook op de website is verder feitelijk niets over Leadiant te vinden. Dit handelshuis is dus niet bezig met zorg, maar met financiële constructies. Het melkt de regelingen uit die over de hele wereld voor zogeheten weesgeneesmiddelen bestaan, middelen die worden gebruikt bij de behandeling van zeldzame aandoeningen.

Ik stoor mij eraan dat er botweg een ‘handhavingsverzoek’ bij de IGJ wordt ingediend, als Amsterdam UMC en de zorgverzekeraars samen optrekken om een peperduur middel effectief maar veel goedkoper te maken. Op dat moment kan deze toezichthouder niets anders doen dan in actie te komen. Hier helpt geen gesprek. De 13 Londense medewerkers van Leadiant hebben immers andere doelen dan wanhopige patiënten te helpen.

Opmerkelijk is dat minister Bruins (Medische Zorg en Sport) in zijn beantwoording van Kamervragen over dit thema aangeeft dat het betreffende middel al meerdere jaren aan de KU in Leuven wordt geproduceerd. Daarom stel ik voor dit middel ook voor de 55 Nederlandse patiënten gewoon in België te maken. Waarom niet? Dan kunnen de verzekeraars het daar inkopen voor hun patiënten. Probleem opgelost.

Bij de inkoop van geneesmiddelen werkt Nederland al samen met België, Luxemburg én Oostenrijk. Bovendien is er sprake van vrij verkeer binnen de Europese Unie. Ook België moet voldoen aan alle strenge Europese regels voor de productie van geneesmiddelen. Zo moeilijk kan het dus niet zijn om dit probleem grensoverschrijdend adequaat te regelen.

Bedrijven als Leadiant kunnen slechts effectief worden gepareerd als er gezamenlijk wordt opgetrokken. Dus in multinationaal verband. Bijvoorbeeld met Amsterdam UMC dat – als het volledige onderzoek van de IGJ klaar is – hopelijk zelf weer aan de slag kan. Dan moet de minister wel de nodige juridische ondersteuning bieden, zowel voor Amsterdam UMC als bij de inkoop in België.

Daarnaast siert het de Vereniging van Innovatieve Geneesmiddelen als zij zeer krachtig de werkwijze van Leadiant verwerpt. Bij CDCA gaat het niet om innovatie en de ontwikkeling van een nieuw middel. Het gaat figuurlijk gesproken om ‘witwassen’. Om jarenlang succesvol ‘off-label’-gebruik van een geneesmiddel. Dat wil zeggen: voor een bepaalde indicatie omzetten als ware het iets nieuws en innovatiefs. CDCA is slechts in een ander financieel jasje gestoken. Er is zelfs geen nieuw onderzoek gedaan.

De minister zegt het gesprek over een acceptabele prijs te willen aangaan. Dat is onverstandig. Natuurlijk wil Leadiant een gesprek maar niet over een maatschappelijk acceptabele prijs. Voor hen opent het gesprek de route van de dure geneesmiddelen. Dan gelden opeens alle uitzonderlijke regels. Zoals een advies van het Zorginstituut Nederland, een gesprek, een onderhandeling.

Conclusie? Als de minister dit zogenaamd nieuwe en zeldzaam gemaakte middel niet tegen de vijfhonderd keer verhoogde prijs wil vergoeden, dan ontstaat er waarschijnlijk maatschappelijke verontwaardiging. Gevolgd door nieuwe geheime onderhandelingen. Met uiteindelijk de hoofdprijs voor Leadiant: een contractafspraak met een geheime prijs. Zo gaat dat in Nederland.

Dus minister, ga niet praten. Dit bedrijf past niet in het bekende frame. En als u dat wel doet, dan is de uitkomst voorspelbaar: een absurd hoge prijs voor een stokoud middel. Zonder dat de samenleving er beter van wordt. Mijn advies: Kom op voor Amsterdam UMC en de internationale samenwerking.