Kort het eerstelijnsverblijf niet in!

Stervensbenauwd was hij. Als drugsverslaafde was Maarten een rochel wel gewend, maar met zijn longkanker stikte hij zowat in het slijm. Hij moest naar buiten, frisse lucht hebben. Maar ze begrepen hem niet in het hospice, waar hij na het ziekenhuis zijn laatste dagen mocht slijten. Daarom liep hij weg.

Hij kwam in een verpleeghuis en voelde zich er ellendig. Hij was benauwd, verging van de pijn en voelde zich niet gehoord. Een delier verergerde de situatie. Het werd niet herkend. Ook bij zijn moeder thuis ging het niet. De zorg was te ingewikkeld met een combinatie van orale en subcutane medicatie, methadon en zuurstof. En bovendien was hij te onrustig en was zijn lontje te kort voor zijn moeder, de arts en de thuiszorg.

Uiteindelijk kwam hij op de Rotterdamse verpleegafdeling voor dak- en thuislozen in Havenzicht van het CVD, Centrum Voor Dienstverlening. We beschreven zijn casus al eerder in het NTvG. Daar werken straatdokters en verpleegkundigen die ervaring hebben met het ziektebeloop, de zorg en de medicatietoediening bij verslaafden, en die om kunnen gaan met hun gedrag.

Toen minister Schippers Havenzicht een goed jaar geleden bezocht, zag ze al hoe gammel de financiële constructie is voor onze twintig bedden. Voor ongedocumenteerden is er Zorginstituut Nederland, voor langdurig psychiatrische en somatische indicaties het CIZ en voor onverzekerden sinds kort een potje van de GGD. En dan is er nog het eerstelijnsverblijf, voor wie acuut zorg nodig heeft die thuis niet kan worden geboden. 70 procent van onze bedden wordt inmiddels op die manier betaald. Ook dat van Maarten.

Vanaf 1 januari moeten we voor deze eerstelijnsbedden naar de zorgverzekeraars. Dat zijn er zeven. Vanaf dan moeten we voor twintig verpleegbedden afwisselend aankloppen bij het Zorginstituut, het CIZ, de GGD en zeven verzekeraars.

Op dit moment lopen de onderhandelingen met de verzekeraars voor deze bedden. Er zijn inmiddels zeventig verschillende eisen van de verzekeraars geteld. Sommige zijn te evident om überhaupt te noemen. Andere ontkennen de kennis van professionals en de weerbarstigheid van de werkelijkheid. Zoals de lengte van het eerstelijnsverblijf.

Dat mag nu drie maanden duren. Dat is krap, omdat het herstel van een botbreuk of wond een heel ander beloop heeft bij een alcoholist of crackgebruiker. Het duurt veel langer! Maar binnenkort worden zelfs die drie maanden niet meer vergoed. Vanaf januari geven sommige verzekeraars nog maar 41 dagen. En wat moet de patiënt dan, weer terug naar de straat? De gemeente mag formeel al 60 dagen de tijd nemen om een langdurig verblijf indicatie af te geven.

Voor Maarten was dat niet nodig. Het duurde maar een paar dagen voor hij stierf. Na een moeilijk leven volgt vaak ook een moeilijke dood. Verslaving, psychiatrie, verbroken relaties, problemen met huisvesting, armoede en verstandelijke beperking stapelen zich ook bij het sterfbed op. Toch bracht het verpleegbed hem goede pijnstilling, een antidelierbehandeling en rust. Hij stierf met zijn familie om zich heen, zijn moeder en zijn broer die hij lang niet gezien had.

Zorgverzekeraars, let op de eisen die je stelt voor het eerstelijnsverblijf. Dit zeg ik niet alleen voor de dak- en thuislozenpopulatie. Opname in een eerstelijnsverblijf is een crisismaatregel. Soms ontbreekt de tijd om in die periode goede diagnostiek te doen of iets anders te regelen. Het protocolleren van een heupoperatie is een stuk makkelijker!

Laten we onze zorg inrichten voor echte mensen, niet voor protocolpatiënten die in werkelijkheid niet bestaan. Hoelang een verblijf nodig is, wordt bepaald door het leven van de patiënt, door comorbiditeit en de mogelijkheid een vervolg te vinden. Voor Maarten bleken een paar dagen genoeg, maar er zijn veel anderen die zeker drie maanden nodig hebben om te kunnen herstellen of sterven.