Blogs & columns
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff
2 minuten leestijd
Blog

Hulp bij zelfdoding hoort bij de arts te blijven, toch?

5 reacties

Als iemand met een psychische aandoening verzoekt om euthanasie, dan staat hem een lang traject te wachten waarin meerdere mensen, onder wie minimaal twee psychiaters, hun oordeel moeten geven of er aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan en of er een medische grondslag is. In schril contrast daarmee staat de handelwijze van Wim van Dijk, zoals hij bekendmaakte in de Volkskrant.

De afgelopen twee jaar heeft hij meer dan honderd mensen middel X verstrekt, het door de Coöperatie Laatste Wil (CLW) bekendgemaakte middel om zelf een eind aan je leven te kunnen maken. Wim van Dijk vindt maar één van de zorgvuldigheidseisen terecht, namelijk dat het een weloverwogen en vrijwillig besluit moet zijn. Als iemand om het middel vroeg, was dat het enige criterium. Kennelijk was dat bijna altijd het geval want hij heeft maar twee keer geweigerd. Een medische grondslag is wat hem betreft niet nodig. Over de kans dat iemand het middel neemt terwijl er sprake is van een behandelbare aandoening wordt weinig gezegd in het interview. Hij zegt alleen dat er volgens hem geen mensen bij zaten met een psychiatrische voorgeschiedenis.

Het schrille contrast tussen de werkwijze van Van Dijk en de huidige euthanasiepraktijk is een manifestatie van twee heel verschillende visies op euthanasie en hulp bij zelfdoding, namelijk barmhartigheid en zelfbeschikking. Barmhartigheid is dat je een mens niet aan een lot van vreselijk lijden van een ziekte wilt overlaten als er niks meer en niks anders aan te doen is. Om te beoordelen of dat zo is, is een arts nodig.
Zelfbeschikking is dat iemand zelf mag beoordelen of hij wil verder leven. Voorstanders van dit laatste draaien er een beetje omheen hoe te voorkomen dat mensen met een behandelbare psychische aandoening niet weloverwogen tot gebruik van dit dodelijke middel overgaan. We weten immers dat beschikbaarheid van een middel de kans daarop vergroot.

Barmhartigheid en zelfbeschikking kunnen niet naast elkaar bestaan. Het zou natuurlijk buitengewoon wrang zijn als het hebben van een psychische aandoening, die al zoveel lijden met zich meebrengt, zou maken dat je niet zelf mag beschikken en van barmhartigheid afhankelijk wordt, terwijl mensen zonder aandoening het zelf mogen weten.

Duidelijk is dat bij zelfbeschikking een arts niks te zoeken heeft. Iemand beschikt immers zelf. Nou, nee. Dat toch ook niet helemaal. Net als het wetsvoorstel voltooid leven stelt Van Dijk voor dat een levenseindebegeleider het beoordeelt. In het wetsvoorstel voltooid leven is zelfs sprake van een tweede onafhankelijke levenseindebegeleider, als een van de negen (!) zorgvuldigheidseisen.

Eerder schreef ik in De wet voltooid leven is onuitvoerbaar: Twee routes, een moeilijke met als vereiste ondraaglijk en uitzichtloos lijden met een medische grondslag, vastgesteld door een arts. En een makkelijke met als vereiste dat andere hulp niet gewenst is, vastgesteld door een levenseindebegeleider. Dat gaat niet samen. Ik vind dat de huidige zorgvuldige euthanasiepraktijk niet in gevaar gebracht moet worden. Vooralsnog blijf ik dat vinden, maar soms vraag ik me af of de realiteit ons niet rechts zal inhalen, omdat veel mensen toch zelf willen kunnen beschikken. Zou Van Dijk de enige zijn? En de laatste? Eén ding snap ik niet. Hoe dit in het buitenland gaat. Dat mensen graag onafhankelijk willen zijn van een arts (of een levenseindebegeleider) en zelf over hun levenseinde willen beschikken, houdt toch niet op bij de grens?

113 Zelfmoordpreventie is bereikbaar via het nummer 113 én via het gratis nummer 0800-0113 of 113.nl.
Meer van Menno Oosterhoff
euthanasie zelfdoding
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater en initiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • P.J.E. van Rijn

    huisarts n.p., Rheden

    Daar is die dan weer : de z.g.n. `levenseindebegeleider`. Dé grote onbekende die in elke discussie over levenseindeautonomie als een `Deus ex Machina` tevoorschijn komt . Maar wie zou dat dan wel zijn ? Natuurlijk moet dit wel een voorbeeldbeambte ...zijn , die vanzelfsprekend net zo kundig moet zijn als een arts , maar zonder diens eed af te hoeven leggen . Want daarin zou deze moeten beloven uitsluitend het `Goede` te doen en niet te schaden .En dat zou moreel -ethisch per definitie in tegenstrijd zijn met diens uiteindelijke taak van doden . Wél wordt het zonder deze eed natuurlijk veel vrijblijvender om te handelen. Zoals beschreven is door Hannah Ahrendt , die in de verslaglegging van het proces Eichmann zo duidelijk heeft gesteld dat zo`n voorbeeldbeambte alleen maar bevelen uitvoert en zo de perfecte uitvoering personifieert van de `Banaliteit van het Kwaad`.

    • Psychiater, THESINGE

      Menno Oosterhoff: Aan P van Rijn. Ik vind het niet kies om vergelijkingen te maken met de verschrikkelijke praktijken in Nazi-Duitsland. Geen voorstander zijn van euthanasie of hulp bij zelfdoding staat je vrij, maar mensen die er anders over denken... te vergelijken met Mensen die de misdaden in de tweede wereldoorlog begingen vind ik stijlloos en ookm geen recht doen aan de intenties van mensen, die strijden voor het recht op zelfbechikking. Dat neemt niet weg, dat ik ook geen voorstander ben van een levenseindebegeleider, omdat ik het riskant vind het uit het medische domein te halen, maar daar is ook niet ieder het over eens en dat kan ik me van veel mensen ook wel weer voorstellen.

  • Psychiater, THESINGE

    Menno Oosterhoff: Het stemt me ook wel treurig, dat er zelfs in een toch modern land als Denemarken zo negatief gedacht wordt over euthanasie. Palliatieve zorg is natuurlijk prima, maar daarmee kun je niet elk ondraaglijk en uitzichtloos lijden verl...ichten.

  • P.W. Post

    vrijgevestigd psychiater, Amsterdam

    Goed punt van collega Oosterhoff, om de voordelen van de huidige euthanasiepraktijk te benoemen. Goed punt ook dat we vaker over de grens moeten kijken. Als vrijgevestigd psychiater heb ik regelmatig mensen ontmoet die, al dan niet gelijktijdig, in h...et buitenland door een psychiater werden behandeld. De verschillen waren voor mij leerzaam. Soms beter, soms anders, soms vond ik dat wij een wat sterkere cultuur hadden, vaak vanwege een grotere gelijkwaardigheid tussen arts en patient. Dat laatste is een niet te verontachtzamen element in een psychiatrische behandeling. Maar het is moeilijk te hanteren, zeker bij breed ontwikkelde patiënten. Zo ook rond euthanasie. In veel buitenland blijft de aard, van specifiek die discussie, voor mij buiten beeld, waarschijnlijk omdat ik praktisch werkend ben en het taboe op deze discussie, ook bij buitenlandse patiënten, vaak te groot is. Maar van andere elementen in psychiatrische behandelingen, zoals bijvoorbeeld nazorg na een suïcide of toegankelijkheid van psychiatrische voorzieningen heb ik in de praktijk wel meer zicht gekregen. Daarin vermoed ik dat wij, met uitzondering van Scandinavië waar het vergelijkbaar is, niet echt achter lopen. Misschien geldt dat ook voor het voeren van de discussie over euthanasie. Wim van Dijk is een ontwikkelde man. We zullen zien hoe de cultuur zich rond dit punt, met 17 miljoen mensen samen, verder zal ontwikkelen.

    • P.W. Bogaard

      Patholoog, Aalborg, Denemarken

      Ik kan niet voor Scandinavië als geheel spreken, enkel voor Denemarken, waar ik nu 10 jaar woon. In Denemarken is euthanasie (zo goed als) onbespreekbaar. Er zijn groepen in de samenleving die euthanasie legaal willen maken, maar de grote meederheid ...is tegen, ook en vooral artsen. Nederland wordt als schrikbeeld gebruikt ("demententerenden worden tegen hun zin vermoord" als uitkomst van de onvermijdelijke glijbaan die euthanasie heet).
      Euthanasie is in de ogen van velen een faillietverklaring. De arts heeft gefaald om het leven van de patient draagbaar te maken en er moet veel meer ingezet worden op betere palliatieve zorg.
      Ik zie dat beeld niet snel veranderen (en is voor mij erg vreemd, ik behoud mijn Nederlandse paspoort nog maar even...)

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.