Hoe de hersenen écht werken

Hersenbehandeling. Soms moet het en soms lukt het. Zoals laatst bij een jongetje met jeugdmigraine, een intelligente jongen die in de spreekkamer een ADHD-indruk maakte en veel aanvallen van malaise en buikklachten had. Met een geweldige moeder die op zijn verzoek Engels met hem sprak. Er was geen kinderpsychiater beschikbaar dus ik heb hem samen met de kinderarts ingesteld op methylfenidaat en later, op geleide van de aanvalskalender, een migraineprofylacticum toegevoegd. Een klein jaar later zit hij aan mijn bureau geconcentreerd een ingewikkeld model van de hersenen in elkaar te zetten. De laatste migraineaanval is maanden geleden.

De relatie tussen migraine en ADHD is zeker, maar verre van duidelijk. Ook angststoornissen en depressies hebben overlap met migraine, ik denk vooral omdat migraine een stressgevoelige aandoening is, maar de samenhang met ADHD is opvallend reciproque. Psychostimulantia kunnen overigens ook migraineaanvallen uitlokken, dus het is niet zo dat ritalin een medicijn voor migraine is. We hebben eerst de ADHD behandeld en daarna pas de migraine. Na stabilisatie zullen we verder zien, met patiëntje, zijn moeder, de kinderarts en de kinderpsychiater. Het voelt alsof ik terug ben in mijn ziekenhuisje in Meppel, waar we ook alles aanpakten.

Maar wat echt anders is, is dat we nu snappen wat er gebeurt. Oldskool opgeleid met kennis van hersenbeschadigingen, kwam voor mij als neuroloog met de decade of the brain, die inmiddels een age of the brain aan het worden is, het inzicht in hoe de hersenen écht werken. We begrijpen dat voor iedere ervaring of taak vele driedimensionale netwerken geactiveerd worden. Netwerken en onderlinge connecties die gevormd zijn door Hebbiaans leren (neurons that fire together, wire together); gemakkelijk te bevatten als je het vergelijkt met elektronische zelflerende systemen. Al komt er nog veel meer aan nu we virtual reality en artificial intelligence hebben, we kunnen al realtime de gedachten van ratten lezen, door ze een nauwsluitend jasje aan te doen en middels een grappig helmpje de VR-machine met micro-elektrodes in hun hersenschors te verbinden. Na het stofjestijdperk, dat ons naast nog veel ernstiger dierenleed ook veel goeds heeft gebracht, gaan alle mensen met interesse in de hersenen – en u weet, dat zijn er velen – steeds meer in netwerken denken. Netwerken die je, nogal grof maar soms noodzakelijk, met stofjes kan beïnvloeden op het niveau van de neurotransmittersystemen. Netwerken die, juist door de opkomst van VR en AI, voor jongeren eenvoudig te begrijpen zijn. De jongen met ADHD en migraine keek op van het hersenmodel en vroeg: werken de hersenen eigenlijk als een computer? Ik zei nee, het is meer zoals het internet. ‘Oh, like you can be fooled too?!’