Euthanasie en het trolleyprobleem
3 reactiesHet trolleyprobleem is een gedachte-experiment waarbij gekeken wordt naar de bereidheid het leven van één persoon op te offeren om vijf anderen te redden. Hieronder een mooie animatie daarover. In de basisvariant wordt gevraagd of je bereid bent een wissel om te zetten, waardoor een onbemande tram niet vijf mensen, die nietsvermoedend aan het spoor werken zal dood rijden. Maar die tram komt dan wel op een ander spoor waar ook iemand staat en die zal dan omkomen. Door jouw keus. Het blijkt, dat veel mensen toch bereid zijn die verantwoordelijkheid te nemen.
Dat ligt anders bij de variant waarin je de tram alleen kunt stoppen door iemand ervoor te gooien. Het principe is hetzelfde. Door jouw ingrijpen gaat één mens dood en blijven vijf anderen gespaard. Maar zelf iemand voor de tram gooien gaat de meeste mensen toch te ver. Dat geldt helemaal voor de variant waarin je een patiënt laat doodgaan, omdat dan met zijn organen vijf andere mensen kunnen worden gered. De eerste keer dat ik die variant hoorde, vervulde het me met afgrijzen, maar naarmate ik er langer over nadacht vond ik lastiger aan te geven wat het verschil is met het omgooien van de wissel. Het principe is hetzelfde, maar toch voelt het heel anders. De eigen betrokkenheid bij de dood van die ene man voelt groter naarmate je actiever ingrijpt. Een wissel omgooien is toch wat anders dan iemand moedwillig doden om zijn organen te gebruiken.
Wat heeft dit nu met euthanasie te maken? En dan bedoel ik euthanasie bij mensen met een psychische aandoening. Ze hebben dus nog jaren te leven, maar er is een grote kans dat dat jaren lijden wordt. Is dat 100 procent zeker? Nee, bij psychische aandoeningen weten we dat niet zó absoluut zeker. Maar de persoon zelf vraagt of je hem uit zijn lijden wilt verlossen. Daarin meegaan maakt je medeverantwoordelijk voor het niet benutten van de kans dat hij nog had kunnen opknappen. Weliswaar een kleine kans, maar niet nul. Weliswaar een kans waarvan iemand zelf bereid is hem op te geven, maar jij gaat er dan in mee. Daar hebben mensen veel moeite mee en dat is begrijpelijk. Door erin mee te gaan, zeker als je zelf de euthanasie uitvoert, ben je medeplichtig.
Maar er is ook een andere kant. Als je er niet in mee wilt gaan, dan loop je óók een risico, namelijk dat je iemand aan zijn beroerde lot overlaat. Dat hij nog jaren een ellendig bestaan moet leiden. Eigenlijk ben je daar dan ook medeplichtig aan, maar toch voelt dat anders.
De weerstand tegen euthanasie bij mensen die nog jaren te leven hebben komt vaak voort uit niet medeverantwoordelijk willen zijn voor het niet benutten van de kleine kans dat hij nog zou kunnen opknappen. De medeverantwoordelijkheid voor de grote kans dat iemand nog jaren zal lijden of mogelijk zelf een eind aan zijn leven maakt, wordt anders beleefd. Maar hij is er wel.
Iemand aan wie ik het trolleyprobleem voorlegde zei: ‘Ik wil iets kunnen kiezen waarbij ik niet verantwoordelijk ben voor ellende.’ Begrijpelijk, maar soms is dat er niet. Zoals bij een euthanasieverzoek bij psychische aandoeningen. Er niet aan meewerken is ook een keus waar je verantwoordelijk voor bent. Net zo goed als er wel aan meewerken, ook al voelt het anders.
lees meer van menno oosterhoff
J.R. Sikkema
Specialist ouderengeneeskunde, IJmuiden
Is er onderzoek gedaan naar het persisteren van een euthanasiewens bij psychiatrische aandoeningen? Dit zou houvast kunnen bieden bij het maken van deze moeilijke beslissingen. Zo niet, dan is dit eigenlijk wel een gemis.
Leny van Dalen
Ouderen Psychiater, Amsterdam
Dag Menno, dank voor de blog. Alleen... er is iets wat bij mij blijft hangen.... ik ben niet verantwoordelijk voor het lijden van mensen met wat voor psychische aandoening dan ook, ook niet het voortbestaan ervan. Het enige waar ik me wél verantwoord...elijk voor voel is om met sommigen van hen in dit moeilijke bestaan op te lopen, hen nabij te blijven, contact te houden en te trachten hen in verbinding te brengen met het leven, met de mensen om hen heen. Hoe moeilijk ook. Niet om hun lijden op te heffen maar wel om hun lijden mee te blijven voelen.
Ik vind mee werken aan euthanasie ( wat ik wel verschillende keren gedaan heb) toch wel iets heel anders. Ik kies er dan voor hun lijden op te heffen, een lijden waarvan niemand weet hoe het verder gaat verlopen. Ik trek dan te grote schoenen aan..... vind ik inmiddels. Want waarom, op wiens gezag, zou ik die beslissing tot het doden mogen of kunnen nemen?
Cassandra Zuketto
Psychiater, Nieuwegein
Dank Menno voor deze blog. Wat een prachtige vondst om het trolleydilemma aan wel of niet meewerken aan euthanasie in de psychiatrie te koppelen. Collegae en zeker de psychiaters: lees dit!