Einde onkwetsbaarheid

Laatst las ik een overzichtsstudie uit 2016 die aantoonde dat veel lezen onze emotionele betrokkenheid en inlevingsvermogen stimuleert. Een medische faculteit wilde dit gaan inzetten om de ontwikkeling van deze eigenschap te bevorderen bij onze aankomende jonge dokters. Ondanks alle communicatietrainingen in de medische opleiding blijft het kennelijk moeilijk het empathisch vermogen van een professional die zich in de situatie van een patiënt moet verplaatsen, te trainen.

Om echt empathisch te kunnen zijn ontberen we kennelijk aan het begin van onze carrière nog een cruciale fase. De fase van ‘het leven’. Zo hebben jonge dokters vaak nog geen kinderen gekregen, hopelijk gemiddeld minder dierbaren verloren en zijn ze meestal zelf zelden patiënt geweest. Ervaren dokters bij wie de eerste rimpels en grijze haren zich aftekenen hebben dus niet alleen vanwege hun ervaren uitstraling een streepje voor bij de patiënt, maar ze kunnen zich door hun levenservaring kennelijk echt beter verplaatsen in de degene die tegenover hen zit.

Een voorbeeld. Enkele jaren geleden opereerden we Hilda aan een tumor in de buik en daarna spoelden we de buik met verwarmde chemotherapie. Een zeer zware procedure waarbij patiënten soms wel een maand op de afdeling verblijven en bijna een jaar revalideren. Hilda niet. Ze was gemotiveerd en vastberaden en zo naar huis. Toen ik haar een tijd later terugzag op de poli en haar al een stuk verder opgeknapt een goede uitslag mocht mededelen, vertelde ze de halve marathon te willen lopen op Terschelling. ‘Doet u ook mee?’ Daar kon ik natuurlijk geen nee op zeggen. Ik zat daar als gezonde dokter die een dag vullende operatie bij haar had uitgevoerd; dan moest dit ook wel kunnen, onkwetsbaar als ik mij voelde. Maar voor Hilda betekende deze uitdaging keihard trainen om haar aangedane lichaam weer aan de praat te krijgen. Twee totaal verschillende werelden.

En inderdaad, we gingen samen en maakten er een sponsorloop van. Aan het einde van de dag stond ik na mijn eigen loop te wachten bij de finishlijn en als laatste kwam mijn zeer moedige patiënte vanuit weer en wind het dorp binnenlopen. Zichtbaar emotioneel ging zij met haar dochter de finishlijn over en vielen ze elkaar in de armen; een ongelooflijk knappe prestatie. En ikzelf? De maandag weer aan het werk natuurlijk. Als dokter en chirurg met de paplepel ingegoten. Je bent er gewoon, altijd, en daar denk je niet over na. Je rent rond in je witte jas en je wil graag voor je patiënt een empathische dokter zijn.

Maar kan je dat wel echt als je zelf nooit iets mankeert? Als je nooit met fysieke onzekerheden te maken hebt gehad? Twee weken na de loop begon ik plots rare zwellingen in beide knieën en onderbenen te krijgen. Ik kon nauwelijks meer lopen. Uiteraard werkte ik wel door want mijn patiënten moesten toch ook geopereerd worden. Hoe kwetsbaar de mens is wist ik natuurlijk wel, maar dat bleek echt anders dan het aan den lijve ondervinden. Ik merkte bovendien hoe wiebelig de zorginfrastructuur is waarin ik werk, en hoe alles met dunne draadjes aan elkaar hangt. De onbegrepen klachten hielden in de maanden erna aan en na lang zoeken en veel doktersbezoeken werd het duidelijk dat het lyme was. Zeer waarschijnlijk gekregen tijdens de loop op Terschelling. De dokter werd patiënt. Plotseling waren ze daar: alle onzekerheden over de toekomst, klachten die maar lastig te verdrijven waren en bijwerkingen van pillen die ik langdurig moest slikken. De diagnose was vervelend nieuws, maar natuurlijk lang niet zo naar als bij Hilda het geval was. Toch kan ik mij wellicht een klein beetje beter verplaatsen nu ik zelf ook patiënt ben. Elk nadeel heb zijn voordeel, zal ik maar zeggen.