Zenuwstimulatie tegen ontsteking
Plaats een reactieNiet alleen cellen en eiwitten, maar ook zenuwen spelen een belangrijke rol in het ontstekingsproces. Experimenteel neurogastro-enteroloog Wouter de Jonge onderzoekt hoe zenuwen en ontsteking zich in het maag-darmstelsel tot elkaar verhouden.
Zenuwen elektrisch stimuleren om ontstekingen te remmen. Dat klinkt als sciencefiction, maar er lopen al patiënten rond met een chip op hun nervus vagus, om het effect op ziekteactiviteit te onderzoeken. Bijvoorbeeld bij reumatoïde artritis, maar nu ook bij de ziekte van Crohn, vertelde Wouter de Jonge tijdens zijn oratie aan de UvA/AMC: ‘Patiënten met deze chronische ziekten zijn al in remissie gebracht door vagusstimulatie.’
De Jonge onderzoekt hoe dit proces in elkaar steekt. Dat de zenuwen een rol spelen in ons immuunsysteem is niet nieuw, maar de precieze organisatie is niet opgehelderd. De Jonge: ‘Een goed voorbeeld is wat er gebeurt na een darmoperatie, waarbij tijdens de ingreep veel aan de darm gemanipuleerd wordt. Daarbij komen grote hoeveelheden neurotransmitter vrij, die zowel zenuwen als afweercellen in de darm aanzetten tot actie. Er komt een enorme ontsteking op gang, wat zenuwen weer doorgeven aan het centrale zenuwstelsel, dat vervolgens de darmen stillegt: de postoperatieve ileus. Een klassiek voorbeeld van een ontstekingsreactie door neuronale activiteit.’ Een centrale rol is daarbij weggelegd voor de nervus vagus, waarvan al bekend is dat die een rol speelt bij onder meer het ontstaan van koorts bij ontstekingen. De Jonge onderzocht of die vagus ook bij de postoperatieve ileus van belang is. ‘We stimuleerden de zenuwen bij muizen vlak voordat ze geopereerd werden. Postoperatieve ileus trad vrijwel niet op.’ De Jonge vond een specifieke cholinerge receptor waarvan we in eerste instantie dachten dat die de link was tussen de vagus en ontsteking. Die receptor komt voor op macrofagen, die weer veel TNF afgeven. Uiteindelijk bleek de relatie niet zo eenduidig te zijn, maar het is een voorbeeld van hoe zenuwen en ontstekingen gerelateerd zijn.’ En dan heeft hij het nog niet eens over T-cellen gehad die in darmslijmvlies, lymfeklieren en milt voorkomen, en die naast hun rol in de afweer ook nog eens neurotransmitters produceren.
In samenwerking met clinici én de industrie, probeert De Jonge deze basale kennis in de praktijk te brengen: ‘Door zenuwen zo te prikkelen dat we ontsteking kunnen beïnvloeden. Dat kan op meerdere manieren: door medicatie, door voeding, en door elektrische stimulatie.’ Medicatie die op de zenuwen inwerkt, bestaat al: voorbeelden zijn bètablokkers en anticholinergica. Bètablokkers worden op grote schaal gebruikt: is het dan zo dat die gebruikers meer of minder gevoelig voor chronische ontstekingen zijn? ‘Dat weten we nog niet, dit is niet goed onderzocht. Het kan best dat een werking over het hoofd is gezien.’ Ook voeding kan worden ingezet: ‘Bepaalde cellen in de wand van het duodenum zijn gevoelig voor bepaalde vetzuren. Die cellen kunnen de vagusactiviteit stimuleren, en zo de motiliteit van de darm beïnvloeden en ontsteking remmen. Het zou best zo kunnen zijn dat een specifieke mix van supplementen nuttig kan zijn om postoperatieve ileus te voorkomen.’
De toepassing van elektriciteit is voor De Jonge de spannendste optie: ‘Vagale stimulatie wordt al voor verschillende aandoeningen, zoals reuma, getest, maar wat alle effecten zijn van het onder stroom zetten van de hele zenuwbundel weten we nog niet. Dat willen we onderzoeken, evenals de vraag of we veel gerichter kunnen stimuleren, alleen op het moment dat de ziekte opvlamt. We willen ook kijken of we andere, sympathische zenuwen kunnen stimuleren. Adrenaline bijvoorbeeld heeft een enorm immunomodulatoir effect: ontstekingscellen worden er heel rustig van. En het doet nog veel meer: effect op de hematopoëse, op tumorgroei en metastasering. Zou je tumorgroei kunnen beïnvloeden door stimulatie van zenuwen? Het is een heel spannend gebied.’
Sophie Broersen
Lees ook:
- Er zijn nog geen reacties
