Worstelen met agressie
Plaats een reactieArtsen melden lang niet alle incidenten
Agressie in de praktijk - menig arts kan er over meepraten. Artsen kunnen zich er wel tegen wapenen, maar agressie zal nooit helemaal zijn uit te bannen. 'Patiënten die zeggen "ik weet je te vinden", tolereren we niet.'
In de verzekeringsgeneeskunde (zie kader 1) komt, net als in de huisarts- en bedrijfsgeneeskunde, de psychiatrie en de spoedeisende eerstehulp (SEH), agressie geregeld voor. Betrouwbare cijfers zijn er niet; niet alle artsen melden incidenten. Verzekeringsarts Esmeralda Wekker deed onderzoek bij het UWV onder 109 artsen. Van hen kreeg 60 procent te maken met verbaal agressief gedrag van patiënten gericht op de persoon en 81 procent kreeg te maken met verbaal agressief gedrag dat was gericht op de organisatie.
Boosheid
De Arbowet definieert agressie als 'voorvallen waarbij een werknemer psychisch of fysiek wordt lastiggevallen, bedreigd of aangevallen onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met het verrichten van arbeid'. Boosheid mag, vindt van Latenstein. 'Iemand kan eens zeggen "ik vind jou een eikel". Maar ze mogen er geen consequenties aan verbinden. Er is een onderscheid tussen emotie en echte agressie. Mensen mogen boos, blij of verdrietig zijn.'
Richard Hald, UWV-stafmedewerker van Bureau Integriteit, noemt enkele voorbeelden uit de praktijk die niet door de beugel kunnen. 'Een mes laten zien in een tas, een patroon op tafel leggen of zeggen “ik weet je te vinden”, tolereren we niet.' Zorgverleners in de psychiatrie zijn ook het één en ander gewend. Arts Flip Jan van Oenen van de Spoedeisende Psychiatrische Hulpdienst in Amsterdam meent dat hij en zijn collega's een 'hoge agressiedrempel' hebben. 'Ik spreek over agressie als ik verbaal en/of fysiek word geïntimideerd en als ik me er ongemakkelijk bij voel.'
Escalatie
Al is agressie jegens artsen moeilijk in kaart te brengen, dat betekent niet dat het niet wordt aangepakt. Zo participeren nagenoeg alle Nederlandse ziekenhuizen in het project Veilige Zorg. Het analyseert risico's en pakt ze aan. Concreet betekent het bijvoorbeeld dat ziekenhuizen gele en rode kaarten kunnen uitdelen aan agressieve patiënten. Een patiënt met een rode kaart, mag een bepaalde tijd niet in het ziekenhuis komen.
Een van de ziekenhuizen die in het project participeert, is Erasmus MC in Rotterdam. Volgens Jos de Bruijn, unithoofd Spoedeisende Hulp van het Erasmus MC, moeten artsen regelmatig hun grenzen aangeven. 'Toch zijn het vooral de verpleegkundigen die met agressie te maken krijgen. Zij hebben het meeste contact met patiënten en zij moeten patiënten vertellen dat ze moeten wachten.'
Een ander onderdeel van het project Veilige Zorg is een convenant met politie en justitie, waarin wordt vastgelegd hoe wordt omgegaan met agressieve patiënten, zoals een snelle komst van de politie bij een escalatie. Huisartsenposten in ziekenhuizen liften veelal mee op de afspraken die in zo'n convenant zijn vastgelegd. 'Een enkele keer roepen we de hulp in van de politie', erkent directeur Jacqueline Noltes van de huisartsendienst Twente Oost en HAP Hengelo. 'Laatst werden een huisarts en chauffeur bedreigd door een patiënt met een mes. Gelukkig hebben onze chauffeurs een portofoon die in verbinding staat met de meldkamer van de politie. De politie was snel ter plaatse en kon de patiënt arresteren.'
Goed inleiden
Duidelijk zijn is de les die bedrijfsarts Ernst Lutgert heeft geleerd van een incident met een werknemer die hij onderwierp aan een belastbaarheidsonderzoek (zie kader 2). 'Als je iemand een vervelende boodschap moet vertellen, moet je dit goed inleiden. En ook bij een onderzoek, leg ik voortaan uit waarom ik dat doe en wat de mogelijke consequenties zijn. En als de patiënt agressief is, stop ik het gesprek.' En als Lutgert en zijn collega's uit elkaars spreekkamer veel lawaai horen, gaan ze een kijkje nemen.
Van Latensteins werkgever, het UWV, was ten tijde van het steekincident al bezig met maatregelen tegen agressie. Het Bureau Integriteit ontwierp een agressieprotocol dat inmiddels enkele jaren functioneert. Artsen volgen er cursussen in het voorkómen van agressie. Verder meldt het UWV alle vormen van agressie bij het Agressieregistratiesysteem Overheid, dat vorige maand officieel van start ging. Daarnaast beslist de arts in overleg met de manager en mensen van Bureau Integriteit of er bijvoorbeeld ook aangifte wordt gedaan. Daarbij krijgen artsen het advies geen privégegevens door te geven. Privégegevens komen dan namelijk ook in het juridisch dossier terecht waarover de advocaat van de tegenpartij beschikt.
Dergelijke ondersteuning van de werkgever, werkt louterend, meent stafmedewerker van Bureau Integriteit van het UWV, Richard Hald. 'Een werkgever die aandacht besteedt aan het slachtoffer kan de schade door een incident verminderen.'
Als een arts van het UWV aangifte doet, dan doet het UWF een ondersteunende aangifte. Zo verlegt het UWV de focus van het slachtoffer naar de organisatie; het gaat immers om een werkgerelateerde vorm van agressie. 'We hebben al enkele tientallen keren aangifte gedaan', zegt Hald. Verder wordt de dader de toegang tot het gebouw ontzegd of worden ze alleen op uitnodiging toegelaten.
Alarmsysteem
In de crisishulpverlening is ontzegging van de toegang vaak wat lastiger te realiseren. Bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam worden de gesprekken daarom altijd door twee hulpverleners gevoerd. Verder kan binnen een mum van tijd vijftien man beveiliging worden opgetrommeld. En als een link gesprek wordt verwacht, dan blijft de deur van de gespreksruimte open en is er een portier/beveiliger bij aanwezig. In noodsituaties kunnen de hulpverleners een beroep doen op agenten van het aangrenzende politiebureau.
Verder zijn er verscheidene bouwtechnische aanpassingen doorgevoerd die de veiligheid van het personeel bevorderen. Zo zijn de spreekkamers uitgerust met twee deuren en is er een afgesloten portiersloge. Ernstig verwarde patiënten worden opgevangen in kale cellen met alleen een matras, een zachte stoel en een vaste metalen toilet. In de wachtkamer zijn de stoelen aan de vloer bevestigd en hangt er nagenoeg niets aan de muur. Ook hier kunnen patiënten weinig stukmaken.
Chocolademelk
De medewerkers van de Spoedeisende Psychiatrische Hulpdienst en het acuut behandelteam zijn agressie gewend. Flip Jan van Oenen: 'Ik maak weinig heftigs mee, vind ik. Ik heb een keer aangifte tegen een patiënt gedaan. Die gooide een bekertje lauwe chocolademelk in mijn gezicht. De patiënt was niet in een psychose, dus hij was wel toerekeningsvatbaar. Dan accepteer ik dergelijk gedrag niet.'
Een collega van hem ervaart eveneens weinig druk van agressieve patiënten. Een enkel incident is haar bijgebleven. 'Tijdens een huisbezoek heb ik me een keer bedreigd gevoeld. Gelukkig gaan we altijd met zijn tweeën op pad. Overal door het huis lagen opengesneden schoenen, dus dat betekent dat de patiënt in de weer is geweest met messen. De patiënt was erg verward en de sfeer was dreigend. Met hulp van agenten hebben we hem toen meegenomen.'
Ingrid Lutke Schipholt
Links:
Ministerie van VWS:
- Er zijn nog geen reacties
