Sluipende schizofrenie

Hervormingswanen, een volhardend karakter en een verdraaide voorstelling van zaken. Deze symptomen herkende een Sovjetpsychiater bij de in 1985 aangetreden partijleider Gorbatsjov. Voor haar waren dit duidelijke tekenen van een sluipende schizofrenie.

Onder die diagnose werden in de Sovjet-Unie vele dissidenten opgesloten in psychiatrische instellingen. Voor de psychiater die Robert van Voren beschrijft in het boek Levenslang. Tussen dissidenten en waanzin, was dit een schok. Zij had dit jarenlang gezien als symptomen van een geestesziekte, maar deze eigenschappen bleken nu ‘normaal’ te zijn.


Robert van Voren (een pseudoniem) beschrijft vanuit persoonlijk perspectief hoe hij betrokken raakt bij de hulp aan dissidenten in de Sovjet-Unie en hoe zijn leven in het teken hiervan komt te staan. Van Voren is één van de medeoprichters van het Global Initiative on Psychiatry, waarvan hij momenteel directeur is. Deze organisatie heeft als doel het misbruik van de psychiatrie voor politieke doeleinden te bestrijden.

Hoe het hen lukte om de Sovjetvereniging van psychiaters uit de World Psychiatric Association (de koepel van psychiatrische verenigingen) te laten stappen – waarmee zij in principe erkende dat er misbruik plaatsvond – is te lezen in Van Vorens boek. Ook andere succesvolle en minder succesvolle acties om misbruik van de psychiatrie tegen te gaan en het niveau van de psychiatrie in Oost-Europa te verhogen, zijn hierin terug te vinden.

Na de val van het communisme eindigt in Rusland het politieke misbruik van de psychiatrie. Maar in de Oekraïne is er dan nog steeds een psychiater die patiënten voor ontslag uit het ziekenhuis als ‘afscheidscadeau’ elektroshocks toedient. En begin deze eeuw strijdt het Global Initiative on Psychiatry nog tegen politiek misbruik van de psychiatrie in China, helaas met minder succes. Ook in Rusland is volgens Van Voren inmiddels sprake van hervormen tegen de stroom in. ‘De oude Sovjetprofessoren psychiatrie zijn van de schok bekomen en hebben zich langzaam hersteld.’ Twan van Venrooij

Robert van Voren, Levenslang. Tussen dissidenten en waanzin. Misbruik in de psychiatrie aan de kaak gesteld, Uitgeverij J.H. Gottmer / H.J.W. Becht, 301 blz., 24,90 euro.