Effectiviteit hiv-preventie opnieuw aangetoond

Pre-expositieprofylaxe (PrEP) is in de Verenigde Staten al sinds drie jaar op de markt als preventief middel tegen hiv, terwijl het in Nederland alleen nog wordt gebruikt voor behandeling van een hiv-infectie. Onlangs verscheen in JAMA de zoveelste studie die de effectiviteit van deze manier van hiv-preventie bij risicogroepen bevestigde.

Nederland telt momenteel ongeveer 22.100 hiv-patiënten. De groep waar de incidentie het hoogst ligt, zijn de mannen die seks hebben met mannen (MSM). Om bij deze risicogroep de inzetbaarheid van PrEP als hiv-preventiemethode te onderzoeken, zijn sinds 2010 wereldwijd al verschillende studies gedaan. De laatste onderzoeken richtten zich vooral op het gebruik in de dagelijkse praktijk. De meest recente is een studie door Liu e.a. die bij 557 MSM en transgenders in de VS het seksueel gedrag bij PrEP-gebruik bestudeerden en keken of de deelnemers zich aan hun dagelijkse pil hielden. De deelnemers hadden hoge serumspiegels, wat duidt op een hoge therapietrouw en een goede bescherming. De beste levels hiv-medicatie werden gevonden bij deelnemers die risicovol seksueel gedrag vertoonden (89%) en de laagste bij Afro-Amerikaanse mannen (57%). Wel was het aantal andere soa’s zoals syfilis, gonorroe en chlamydia erg hoog.

Twee Europese studies uit 2014, beide voortijdig gestopt vanwege effectiviteit, hadden opmerkelijk genoeg dezelfde uitkomst en toonden aan dat er onder PrEP-gebruikers 86 procent minder hiv-infecties optraden. Het percentage nieuwe hiv-geïnfecteerden onder PrEP-gebruikers was in alle studies erg laag en de personen die toch besmet raakten, waren voor het grootste gedeelte gestopt met de PrEP of hadden het niet correct gebruikt. Sinds 2012 is het middel in de Verenigde Staten door de FDA goedgekeurd voor preventie, de Europese geneesmiddelenautoriteit (EMA) heeft hier nog geen besluit genomen. Sinds juli 2015 loopt bij de GGD Amsterdam het AMPrEP-project, een onderdeel van het H-team, een multidisciplinair samenwerkingsverband van alle partijen die betrokken zijn bij hiv-bestrijding en de doelgroepen. Het onderzoek naar de toepasbaarheid van PrEP voor hiv-preventie richt zich op de motivatie, de therapietrouw, hoe het gebruik wordt ervaren en de kosteneffectiviteit. Dit klinkt als een herhaling van zetten, maar wat de studie uniek maakt, is dat de keuze wordt aangeboden tussen dagelijks gebruik of intermitterend, dus alleen de periode rondom seksueel contact. Projectleider Elske Hoornenborg onderstreept het belang van therapietrouw: ‘PrEP werkt, maar alleen als je het op de juiste manier inneemt. Daarom is het belangrijk te onderzoeken welke manier van behandelen het beste bij de patiënt past.’ Om het correct gebruik van PrEP te stimuleren wordt – naast de keuze tussen de twee behandelschema’s – gekeken naar de werking van een app op de Smartphone.

Tegenstanders van het gebruik van PrEP als preventief middel wijzen op het gevaar voor verspreiding van andere soa’s door de aanmoediging van onzorgvuldig condoomgebruik. Hoornenborg: ‘Seks is iets persoonlijks, dat doet iedereen op zijn eigen manier en daar mag je als arts geen moreel oordeel over hebben. Je moet de mensen wel voorlichten over de risico’s. Dat doen wij ook, zowel schriftelijk als mondeling.’ Uit eerdere studies is gebleken dat, tegen de verwachting in, het condoomgebruik gelijk blijft. ‘Voor de mensen die het niet lukt om consequent een condoom te gebruiken, zou het mooi zijn om iets extra’s aan te bieden.’ Dat er belangstelling is voor de pil, blijkt uit het aantal aanmeldingen voor de Amsterdamse studie: binnen korte tijd meldden zich meer dan 530 personen aan, terwijl er voor slechts 370 plek was.

Emma Zandee

JAMA: Effect of Pre-exposure Prophylaxis for HIV Infection Integrated with Community Health Services media.jamanetwork.com doi:10.1001/jamainternmed.2015.4683