Xenotransplantatie-experimenten zijn aanzet tot maatschappelijk debat

Onlangs beschreven Robert Montgomery en collega’s in NEJM hun experiment waarin ze varkensnieren naar twee hersendode mensen transplanteerden. In een begeleidende beschouwing roept transplantatiechirurg Richard Pierson op tot een maatschappelijk debat over xenotransplantatie.

Xenotransplantatie, het transplanteren van organen en weefsels tussen soorten, is een veelbelovende techniek om het tekort aan menselijke donororganen terug te dringen. Maar de techniek kent ook haken en ogen.

Risico’s

Zoals het risico op hyperacute afstoting, vooral door de aanwezigheid van alfa-galepitopen op varkensweefsels en -organen. Daarom gebruikten Montgomery en collega’s in hun experiment de nieren van genetisch gemodificeerde varkens en plaatsen ze vooraf de thymus onder het nierkapsel. Direct na de xenotransplantatie verbeterde de nierfunctie aanzienlijk bij de beide ontvangers, twee hersendode mensen, en zagen de onderzoekers geen klinische of (immuno)histologische signalen van hyperacute afstoting in de eerste 54 uur na xenotransplantatie.

Een ander risico is een zoönose. In mei overleed een man die kort ervoor een varkenshart had ontvangen. Mogelijk was een porcine cytomegalovirus de oorzaak. In Montgomery’s experiment testten de dieren positief voor porcine endogene retrovirussen PERV-A en -B en negatief voor PERV-C. In de 54 uur na xenotransplantatie werden deze virussen niet bij de hersendode mensen aangetroffen, maar de observatieduur was mogelijk te kort. Naast vooraf testen op bekende varkensvirussen, kan de genetische knipmethode CRISPR-Cas9 ook uitkomst bieden, schrijft Pierson in zijn beschouwing.

Maatschappelijk debat

Hij plaatst Montgomery’s experiment in het bredere perspectief van historische en actuele xenotransplantatie-experimenten en concludeert dat de stap naar klinische studies inmiddels te rechtvaardigen is. Die studies kunnen over enkele jaren al starten, verwacht hij. Volgens Pierson bieden experimenten zoals die van Montgomery en collega’s een kans om het maatschappelijke debat over klinische studies naar xenotransplantatie te voeren.

Afgelopen week publiceerde het Rathenau Instituut een rapport over de donordierdialoog die het in Nederland over xenotransplantatie organiseerde. Xenotransplantatie is in Nederland momenteel niet toegestaan.

DOI: 10.1056/NEJMoa2120238

DOI: 10.1056/NEJMp2118019