Laatste nieuws
Henk Maassen
Henk Maassen
3 minuten leestijd
Wetenschap

Oudere patiënten met nierschade hebben keus: dialyse of conservatieve behandeling

1 reactie
KOEN SUYK/ANP
KOEN SUYK/ANP

In onder meer Nederland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk geldt dialyse als de standaardbehandeling voor patiënten met gevorderde chronische nierschade (CKD), maar het is de vraag of dat altijd zinvol en wenselijk is.

Door factoren als obesitas, diabetes, hoge bloeddruk en vergrijzing is het aantal CKD-patiënten de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen. Onder mensen vanaf 70 jaar neemt het aantal patiënten met chronische nierschade snel toe. Dialyse is echter een intensieve behandeling, terwijl oudere patiënten vaak al kwetsbaar zijn door meerdere aandoeningen en functionele beperkingen. Conservatieve behandeling van CKD kan dan een alternatief zijn. Dit houdt in dat een multidisciplinair zorgteam alle benodigde interventies inzet (behalve dialyse), om zo de kwaliteit van leven zo goed mogelijk te behouden, met zo min mogelijk klachten en symptomen. Dat gebeurt met medicatie, dieet- en leefstijladviezen, en adequate palliatieve zorg in de laatste levensfase. Het gaat er dus niet zozeer om het leven te verlengen.

 

Wel of geen dialyse

Wouter Verberne, internist in opleiding aan het UMC Utrecht, vergeleek de waarde van dialyse en conservatieve behandeling bij oudere patiënten. Hij wijdde er zijn proefschrift aan, waarop hij onlangs promoveerde aan de Leidse universiteit. Verberne deed onder meer een retrospectieve studie, waarin patiënten van 70 jaar of ouder met ernstige chronische nierschade werden meegenomen, die tussen 2004 en 2016 zorg ontvingen in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en die expliciet hadden gekozen voor dialyse of conservatieve behandeling na – zoals Verberne zegt – ‘een proces van samen beslissen’. Hij laat in zijn proefschrift zien dat – over het geheel genomen – oudere patiënten die kozen voor dialyse langer leefden, maar dat de toename in levensjaren voor degenen boven de 80 of met meerdere ziekten niet significant was. Ondertussen bleek de kwaliteit van leven van beide patiëntengroepen vergelijkbaar en waren de therapielast en -kosten significant lager voor patiënten die kozen voor conservatieve behandeling. Hij maakt daarbij twee voorbehouden: zijn onderzoeksgroep was relatief klein en de patiënten die kozen voor dialyse waren bij aanvang beduidend jonger en vermoedelijk fitter. 

 

Persoonlijke overwegingen

Verberne concludeert: ‘Beide behandelingen zijn volwaardige opties voor oudere patiënten. Als dokters zijn we nu soms nog erg gericht op labwaarden en de ziekte zelf, maar ik denk dat we daarnaast veel meer moeten kijken naar de patiënt en wat ertoe doet voor hem of haar: kan hij/zij nog doen wat die wil? Patiënten vinden de effectiviteit van behandeling belangrijk, maar hun persoonlijke overwegingen, hun wensen ten aanzien van hun leven en de kwaliteit daarvan, zijn doorgaans nog belangrijker.’

Hoe dit te vertalen naar de praktijk, dat is de crux, volgens Verberne. ‘We moeten naar een persoonsgerichte benadering, dat wil zeggen met de patiënt in gesprek gaan en de juiste vragen stellen om eerst samen te leren begrijpen wat zijn of haar doelen zijn. Welke behandeling daaraan het beste bijdraagt, komt dan daarna aan de orde. Dat keuzeproces moet tijdig op gang worden gebracht; vergelijk het in dat opzicht met advance care planning.’ Verberne meent dat nefrologen en andere zorgverleners die betrokken zijn bij patiënten met chronische nierziekten dit bij uitstek kunnen, want zij onderhouden vaak jarenlange relaties met hun patiënten. ‘Ze kunnen tijdig het gesprek aangaan met een patiënt over waar die mogelijk op af stevent en wat dat voor hem of haar betekent.’

 

Kwaliteit van leven

Dat conservatieve behandeling een reële optie is bij oudere patiënten staat, mede dankzij het onderzoek van Verberne en zijn promotoren prof. dr. Willem Jan Bos (LUMC en St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein) en prof. dr. Hans van Delden (UMC Utrecht), inmiddels in Nederlandse en Europese richtlijnen. Op dit ogenblik loopt in Nederland nog een grote studie (Dialogica) waarin bij 1500 oudere patiënten in 25 ziekenhuizen wordt nagegaan wat de verschillen zijn tussen dialyse en conservatieve behandeling in termen van kwaliteit van leven en klachten.

Bron

Wouter Verberne, The value of dialysis and conservative care for older patients with advanced chronic kidney disease, dissertatie, LUMC, okt 2021

lees ook
Nieuws Wetenschap
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is sinds 1999 journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg. Hij stelt wekelijks de Media & Cultuur-pagina’s samen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Arts-onderzoeker / Internist in opleiding, 's-Hertogenbosch

    Met veel plezier lazen we in Medisch Contact 43 over het onderzoek van Wouter Verberne en anderen over de (persoonsgerichte) zorg voor oudere patiënten met nierschade. Als aanvulling op dit artikel willen wij graag toevoegen dat er, naast dialyse en ...conservatieve behandeling, nog een derde volwaardige behandeloptie voor oudere patiënten met nierschade is, namelijk: niertransplantatie.

    In het algemeen wordt niertransplantatie beschouwd als de beste nierfunctievervangende behandeling [1-3]. Niertransplantatiepatiënten hebben een langere levensverwachting en betere kwaliteit van leven dan dialysepatiënten [1-3].

    Het aantal niertransplantaties bij ouderen stijgt, onder andere door vergrijzing en het succes van het zogenoemde ‘old for old’-programma (ook wel Eurotransplant Senior Program genoemd), waarmee nieren van oudere donoren worden toegewezen aan oudere ontvangers. In 2019 was 32% van de niertransplantatie in Nederland (ongeveer 300) bij patiënten van 65 jaar of ouder [4].

    Net als Wouter Verberne pleiten wij voor een persoonsgerichte benadering bij oudere patiënten met nierschade. De meerderheid van deze patiënten vindt kwaliteit-van-level gerelateerde uitkomstmaten, zoals mate van onafhankelijkheid, vaak belangrijker dan klassieke medische uitkomstmaten, zoals levensverwachting [eigen onderzoek].

    Helaas is er nog weinig bekend over de lange termijn uitkomsten van conservatieve therapie, dialyse en niertransplantatie bij ouderen wat betreft deze kwaliteit-van-leven gerelateerde uitkomsten. In aanvulling op grote Nederlandse studies naar de verschillen tussen dialyse en conservatieve therapie (zoals GOLD en Dialogica), zal dit jaar ook onze multicenter prospectieve cohort studie naar de verschillen tussen dialyse en niertransplantatie bij ouderen (OldeR-RT studie) van start gaan. Hopelijk zullen de resultaten van deze studies bijdragen aan het verder optimaliseren van de behandeling van oudere patiënten met nierschade.

    Referenties:
    1. Chadban SJ, Ahn C, Axelrod DA, Foster BJ, Kasiske BL, Kher V, Kumar D, Oberbauer R, Pascual J, Pilmore HL, Rodrigue JR, Segev DL, Sheerin NS, Tinckam KJ, Wong G, Knoll GA: KDIGO Clinical Practice Guideline on the Evaluation and Management of Candidates for Kidney Transplantation. Transplantation, 104: S11-S103, 2020 10.1097/TP.0000000000003136
    2. Knoll G, Cockfield S, Blydt-Hansen T, Baran D, Kiberd B, Landsberg D, Rush D, Cole E, Kidney Transplant Working Group of the Canadian Society of T: Canadian Society of Transplantation consensus guidelines on eligibility for kidney transplantation. CMAJ, 173: 1181-1184, 2005 10.1503/cmaj.051291
    3. Dudley C, Harden P: Renal Association Clinical Practice Guideline on the assessment of the potential kidney transplant recipient. Nephron Clin Pract, 118 Suppl 1: c209-224, 2011 10.1159/000328070
    4. Nefrovisie: Nierfunctievervanging Nederland, Jaarboek 2019. https://www.nefrovisie.nl/wp-content/uploads/2021/01/NEFROVISIE_JAARBOEK_2019_web.pdf

    [Reactie gewijzigd door Maessen, Nadia op 05-11-2021 15:24]

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.