Muziek draagt bij aan voorkoming van delier na een hersenoperatie

Het aanbieden van zelfgekozen muziek voor, tijdens en na een craniotomie heeft een gunstig effect op het voorkomen van een delier. Dat staat in het proefschrift ‘Muziek en muzikaliteit in hersenchirurgie: Het effect op delier en taal’ van Pablo Kappen, waarop hij onlangs promoveerde.

Naast literatuuronderzoek, voerde hij een gerandomiseerde controltrial uit, waarbij 189 patiënten waren betrokken uit het Erasmus MC, die een craniotomie ondergingen: 95 van hen beluisterden muziek, 94 niet. Patiënten kregen voorkeursmuziek aangeboden waarbij ze via een tablet uit afspeellijsten konden kiezen voor onder andere pop-, jazz- en klassieke muziek. De muziek werd, in sessies van dertig minuten, aangeboden voor, tijdens en na de operatie. De meesten ondergingen de operatie vanwege een hersentumor.

Delier kwam minder vaak voor bij de patiënten die muziek hadden beluisterd: 12 procent, ten opzichte van 22 procent bij de controlegroep. Althans, een delier zoals beoordeeld door het observatie-instrument DOSS, dat de verpleging in het Erasmus MC gebruikt. Een tweede beoordeling van de patiënten, door een psychiater aan de hand van DSM-5, kwam tot iets andere cijfers. Deze zag eveneens minder delier bij de ‘muziekpatiënten’ dan bij de controlegroep. De psychiater zag evenwel overall minder delier, waardoor de verschillen niet significant bleken.

Uitlokkende factoren

Kappen voerde het onderzoek uit binnen de neurochirurgie, als onderdeel van de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn (Erasmus MC). Dat perioperatieve muziek een effect heeft op het verminderen van onder meer angst, stress en pijn is eerder vastgesteld. Dit zijn bekende factoren die een delier kunnen uitlokken. Dit onderzoek richtte zich op het verminderen van delier, uitgaande van de hypothese dat het positieve effect van muziek op deze delier uitlokkende factoren óók een gunstig effect heeft op het verminderen van delier. En dat blijkt dus het geval. Kappen noemt in een telefonische toelichting het verschil van 22 naar 11 procent ‘een sterk effect’. ‘Ik was best verrast door dat resultaat.’

Daarnaast was hij verbaasd over de grote animo onder patiënten om deel te nemen. ‘De meeste patiënten reageerden positief. Je zou denken dat je voorafgaand aan een hersenoperatie, waarin ze recentelijk een ingrijpende diagnose te horen hebben gekregen en binnenkort een belangrijke operatie moeten ondergaan, geen behoefte hebben aan deelname aan een onderzoek. Ik vermoed dat de keuze voor muziek, eigen muziek, aangrijpt op het algeheel welbevinden van de patiënt. Het geeft ze het gevoel van enige controle over het proces.’

Kosteneffectiviteit

Hij noemt het belangrijk dat meer onderzoek wordt verricht naar muziek ter vermindering van delier. ‘Er is veel winst te behalen wanneer we delier kunnen voorkomen of verminderen. Patiënten met een delier belanden vaker op de ic, en gaan vaker naar het verpleeghuis in plaats van naar huis. Naast de gezondheidswinst is er ook financiële winst te behalen.’ Deze studie werd bekostigd door een kosteneffectiviteitsbeurs van het Erasmus MC. De publicatie van de resultaten over de langetermijngevolgen en de kosteneffectiviteit volgen binnen afzienbare tijd, omdat de patiënten tot zes maanden na de operatie zijn gevolgd.

Het proefschrift bestaat uit twee delen, waarbij het tweede deel zich toespitst op onderzoek naar de beschermende werking van muzikaliteit. Kappen onderzocht hierin of een muzikale achtergrond beschermend werkt voor de taalachteruitgang na wakkere hersenoperaties. Dit beschermende effect werd op één domein van taal, het fonologische domein – ook wel ‘klank’ – gevonden maar in een vooralsnog kleine groep. Toekomstig onderzoek in een groter cohort is nodig om deze resultaten te bevestigen.

Kappen is zelf pianist, en speelt in zijn vrije tijd in een popband. Inmiddels heeft hij de overstap gemaakt van neurochirurgie naar neurologie, en begint binnenkort als aios neurologie bij het UMC Utrecht. Hij hoopt daar, mogelijk in een iets andere vorm, door te kunnen gaan met het onderzoek naar muziek en delier.