Laatste nieuws
Henk Maassen
Lotte Schuitmaker
4 minuten leestijd
Wetenschap

Covid-19: speurtocht naar risicofactoren en medicijnen

5 reacties
Rob Engelaar / HH
Rob Engelaar / HH

In no time is in Nederland onderzoek naar covid-19 uit de grond gestampt. Wat wordt er onderzocht en hoe snel krijgen initiatiefnemers toestemming?

In een verbluffend tempo worden in Nederland en daarbuiten trials op touw gezet naar de beste behandeling van covid-19 en naar risicofactoren op het krijgen van de ernstige vorm van de ziekte. De druk op de medisch-ethische toetsingscommissies (METC’s) is dan ook flink toegenomen. Om die reden heeft de METC van het VUmc een spoedsubcommissie in het leven geroepen. In deze commissie zijn én de voorbereidingstijd én het aantal leden beperkt, al zijn de verplichte WMO-disciplines nog altijd vertegenwoordigd. Volgens Rien Janssens, ethicus en lid van de VUmc-METC, mag deze aanpassing echter niet ten koste gaan van de grondigheid van de toetsing. ‘Ondanks de grote urgentie van dit soort onderzoeken sluiten wij geen compromissen over ethische principes, en zeker niet over de wet. Omdat we de noodzakelijkheid wel meewegen, kan het zijn dat we aan bepaalde kleine dingen, zoals administratieve details, minder zwaar tillen dan bij de reguliere aanvragen.’

Volgens Janssens valt er veel te leren van deze unieke situatie. ‘Wij komen er nu achter: als het écht moet, kunnen dingen opeens toch wel heel snel opgezet worden. Voor ons is dit daarom een mooi leerproces. En je kunt je natuurlijk afvragen of alle facetten van het reguliere toetsingsproces wel essentieel zijn, als blijkt dat deze versnelde procedure net zulke goede resultaten geeft. Of dit ook daadwerkelijk zo is, moet later blijken als de crisis voorbij is. Dan kunnen we dit gaan evalueren. Het zijn voor onderzoekers en voor onszelf zeer spannende tijden waar we ongetwijfeld veel lering uit gaan trekken.’

Genetische en omgevingsfactoren

Dat METC’s snel kunnen handelen, daarvan profiteerde in Noord-Nederland het zogeheten Lifelines-coronaonderzoek waarvan de organisatoren razendsnel konden starten. Inmiddels zijn vragenlijsten toegestuurd aan 135 duizend vrijwilligers. Bedoeling is de antwoorden te linken aan data uit de bestaande Lifelines Biobank; zo kunnen onderzoekers achterhalen welke genetische en omgevingsfactoren (mede) bepalen of een patiënt met covid-19 mild of juist heel ernstig ziek wordt. Daarnaast kijken ze naar de mate waarin het coronavirus invloed heeft op het mentale welzijn van de deelnemers en de ervaren impact op het dagelijks leven. Omdat het Nederlandse testbeleid het niet toelaat om alle respondenten ook te testen, diagnosticeren ze aan de hand van symptoombeschrijving. Volgens onderzoekscoördinator en statistisch geneticus Lude Franke moet dat goed gaan: ‘Wat we doen is eigenlijk een groot sleepnet uitgooien waarmee je veel vangt, maar waarbij je uiteindelijk wel nog onderscheid moet maken tussen de verschillende soorten vis. Als we namelijk een associatie vinden tussen bepaalde DNA-varianten en griepsymptomen, dan hoeven we daarna alleen nog in een heel kleine groep covid-19-patiënten te kijken of die DNA-varianten ook daadwerkelijk de ernst van ziekte beïnvloeden. Verder hebben we goede hoop dat op grote schaal serologische tests beschikbaar komen om het aantal geteste mensen in ons cohort uit te breiden’. De onderzoekers verwachten al binnen enkele weken met de eerste resultaten te komen. 

Hart- en vaatpatiënten

Ook een groot onderzoek naar de factoren die bepalen waarom bij hart- en vaatpatiënten de ziekte vaak ernstiger en soms fataler verloopt dan bij gezonde mensen, hoopt al binnen een paar weken data te hebben. Initiatiefnemer is hoogleraar cardiologie Folkert Asselbergs (UMC Utrecht): ‘Mogelijk dat we dan al iets kunnen zeggen over hoe mensen zich klinisch presenteren, bijvoorbeeld met hartfalen of ritmestoornissen. Worden er patiënten opgenomen met hartfalen die toch eigenlijk covid-19 hebben of andersom? Of is het een puur respiratoir probleem?’ Cardiologen hebben samen met partners van de Dutch CardioVascular Alliance de ‘Capacity Covid Registry’ opgezet. Onder meer testuitslagen, complicaties en gebruikte medicatie worden op een eenvoudige manier geregistreerd en geanalyseerd. Al 37 Nederlandse ziekenhuizen doen mee. Ook is er internationaal belangstelling. Asselbergs: ‘We sluiten aan bij de Isaric-database (voor de uitbraak van infectieziekten, zie: https://isaric.tghn.org/, red.), voor de hartziekten hebben we specifieke variabelen toegevoegd. Eigenlijk moet je voor dit type onderzoek alle deelnemers specifiek toestemming vragen, maar wij kiezen voor een opt-outmogelijkheid, want je wilt contact met patiënten zo veel mogelijk vermijden en bovendien: als je consent vraag krijg je selectie, weten we, en dat willen we vermijden.’ Ook in dit geval kwam toestemming van METC en IGJ uitzonderlijk snel, vertelt Asselbergs. Binnen anderhalve week stond het onderzoek op de rails.

Vijf behandelingen

Maar vliegensvlugge toestemming zit er niet altijd in, blijkt uit de ervaringen van artsen-microbiologen Marc Bonten en Miquel Ekkelenkamp (UMC Utrecht). Zij willen vijf behandelingen vergelijken: optimaal ondersteunende zorg en vier (combinaties) van medicijnen: remdesivir, hydroxychloroquine, lopinavir/ritonavir of lopinavir/ritonavir met interferon-bèta. In deze Discovery-studie willen ze 3200 patiënten includeren, waarvan 600 in Nederland. Verder doen België, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk mee. Mogelijk dat nog meer landen aansluiten, en dus ook meer patiënten meedoen. De Europese Commissie zal de studie financieren. Als blijkt dat patiënten veel sneller en beter opknappen door een bepaald middel, kan het onderzoek worden stilgezet om zo andere patiënten dat middel direct te geven. Ook is het mogelijk dat andere experimentele middelen later worden toegevoegd. Discovery moet de lacune aan grote, goed uitgevoerde, gerandomiseerde studies vullen. ‘Want in dit stadium krijg je alles gepubliceerd, maar desondanks is er voor de behandeling van covid-19 nog geen enkele goede studie verschenen’, zegt Ekkelenkamp. ‘Er zijn voor al deze antivirale middelen alleen wat aanwijzingen afkomstig uit in-vitrostudies, enige caseseries en klinische studies van lage kwaliteit.’ De opzet van de gepubliceerde studies naar het malariamedicijn hydroxychloroquine kwalificeert hij zelfs als ‘krankzinnig slecht’. Hij snapt daarom niet dat het middel in dit stadium al vaak als geschikt voor de behandeling van covid-19 wordt aangemerkt.

Hij hoopte dat de METC niet al te moeilijk zou doen over het ontbreken van bepaalde, vereiste documenten die geen invloed hebben op patiëntveiligheid of dataverzameling. De procedure was weliswaar sneller en duurde slechts enkele dagen, maar Ekkelenkamp en Bonten hebben hun dossier teruggekregen met 31 nog te beantwoorden vragen. Ekkelenkamp reageert enigszins geërgerd: ‘De Fransen kregen de studie al binnen een dag goedgekeurd, met minder ondersteunende documenten dan wij konden inleveren. Daar zijn al vierhonderd patiënten geïncludeerd.’

Lees ook

Wetenschap coronavirus covid-19
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is sinds 1999 journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg. Hij stelt wekelijks de Media & Cultuur-pagina’s samen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • GJ Bonte

    Hofnar van het MC, Dalfsen

    @Benamambote N: Nu weet ik dat de waarde van een medische bul in Nederland aan in de laatste enige erosie onderhevig is, en het is ook geen bewijs dat de bezitter compos mentis is, zoals ook uw hooggeleerde collega Tisscher regelmatig bewijst.

    Ma...ar weet u heel zeker dat uw bul nog geldig is? Uw verhaal klinkt alsof de houdbaarheidsdatum al weer een tijdje achter ons ligt.

  • Benamambote N,yudi

    Arts, Vries

    Nieuwe bescherming voor medische professionals, waaronder patiënten die zich in gesloten ruiperiode mtes bevinden.

    De hypothese dat cov. 19 zou kunnen worden gepropageerd via wolken van microscopisch kleine druppeltjes, duizend keer kleiner dan de... postlets, de aerosolen zijn onzichtbaar voor het blote oog, dit soort ultrafijne nevel die we produceren wanneer we uitademen, zou daarom direct kunnen zenden de COV-19 van patiënten in de medische sector, vooral in gesloten kamers.
    Omdat de virussen tot 3 uur 's nachts in de lucht konden blijven drijven en gedurende deze besmettelijk bleven.

    Zelfs als we de verplichte maskers dragen, is het niet voldoende om patiënten, inclusief medisch personeel, te beschermen.

    De Dr. Benamambote N, yudi biedt u een extra bescherming in ziekenhuizen, hospice, kantoren, enz ...
    De methode van CONTINU SPRAYEN met 0,9% natriumchloride dat de Cov.19 kan vernietigen die in gesloten ruimtes wordt verminderd.

  • Jan van der Meulen

    internist n.p., Dordrecht

    Ben het volledig eens met de andere respondenten. Waarom wordt het advies van de Gezondheidsraad uit 2012 niet herhaald? Streef naar een voldoende hoog vitamine D. Denk aan de oude spreuk : "R in de maand levertraan". Wij zijn net uit de winter en h...ebben meer dan 2200 COVID doden op een bevolking van 17 miljoen. Australië waar de zomer nu voorbij is, 45 COVID doden op een bevolking van 25 miljoen.

  • Benamambote N,yudi

    Arts, Vries

    Ik denk Hydroxychloroquine met L,azithromycine en naast Vitamine C lipo en Vitamine D

  • Jan keppel hesselink

    pijnarts, Bosch en Duin

    Naast hydroxychloroquin en diverse high tech antivirale middelen zou ook aandacht moeten komen voor de vitamine D status (laag plasmalevel in de winter en mogelijk een beschermende factor), vitamine C hoog gedoseerd, en het palmitoylethanolamide, dat... de cytokinen storm afremt. Alle drie super goedkoop en supplementen.....met bewezen veiligheid...

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.