Covid-19 mondiaal op een na belangrijkste doodsoorzaak

Volgens onderzoek gepubliceerd in The Lancet is de mondiale levensverwachting sinds 1990 met 6,2 jaar gestegen. Dat had mogelijk nog meer kunnen zijn, als de covid-19-pandemie geen spoor van sterfte had getrokken. De studie werd uitgevoerd door de GBD 2021 Causes of Death Collaborators-groep.

Grote winst in levensverwachting boekte het gebied dat wordt gevormd door Zuidoost-Azië, Oost-Azië en Oceanië, waar die tussen 1990 en 2021 steeg met 8,3 jaar. Dat werd zelfs nog overtroffen door Oostelijk Afrika bezuiden de Sahara: daar bedroeg de stijging van de levensverwachting in dat tijdvak maar liefst 10,7 jaar. Voornaamste oorzaak: afname van de mortaliteit te wijten aan darmziekten. In Oost-Azië speelde het terugdringen van COPD een sleutelrol.

Drievoudige ziektelast

Maar de gestage toename in levensverwachting kreeg mondiaal een forse knauw door de covid-19-pandemie. Die leidde voor het eerst in dertig jaar tot een verandering van de top vijf van doodsoorzaken. Covid-19 verdrong beroerte en werd wereldwijd de op een na belangrijkste doodsoorzaak. Op nummer 1 staat nog steeds: ischemische hartziekte, op nummer drie dus beroerte, gevolgd door: chronische obstructieve longziekten en lagereluchtweginfecties.

De pandemie sloeg het hardst toe in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied en in delen van Afrika bezuiden de Sahara. Vooral in die laatste regio was er een groep landen waar de bevolking werd geconfronteerd met een drievoudige ziektelast van covid-19, hiv/aids, en tuberculose. Dat kon niet worden gecompenseerd door voldoende verbeteringen in de sterfte door andere oorzaken, wat uiteindelijk resulteerde in een algehele vermindering van de levensverwachting van ruim vier jaar.

Malaria

Het Lancet-onderzoek laat mooi zien hoe enkele van de meest belastende ziekten zich nu op bepaalde locaties concentreren. Voor malaria bijvoorbeeld ontdekten de onderzoekers dat 90 procent van de sterfgevallen plaatsvindt in een gebied dat zich uitstrekt van Westelijk Afrika ten zuiden van de Sahara via Centraal-Afrika tot Mozambique en dat wordt bewoond door slechts 12 procent van de wereldbevolking.

Zorgwekkende trend

Dat de levensverwachting mondiaal stijgt is volgens de studie te wijten aan de scherpe daling van het aantal sterfgevallen ten gevolge van darmziekten, en verder speelt de afname van mortaliteit door infecties van de lagere luchtwegen, beroertes, neonatale aandoeningen, ischemische hartziekten en kanker een cruciale rol. Goed nieuws dus, maar de onderzoekers ontwaren – niet voor het eerst – ook een zorgwekkende trend: de toenemende bedreigingen van niet-overdraagbare ziekten, zoals diabetes en nierziekten. De onderzoekers wijzen daarbij op ongelijke vooruitgang: hoge-inkomenslanden hebben het aantal sterfgevallen als gevolg van verschillende niet-overdraagbare ziekten teruggedrongen, maar veel lage-inkomenslanden hebben dat niet gedaan of niet kunnen doen.

Global burden of 288 causes of death and life expectancy decomposition in 204 countries and territories and 811 subnational locations, 1990–2021: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2021