Ruimte voor de verpleeghuiszorg

Verpleeghuizen hebben een ongunstig imago en dat is niet helemaal onterecht. Het is hoog tijd dat de samenleving zich duidelijk uitspreekt over wat ze wenselijk vindt voor deze zorg en wat ze daarvoor over heeft.

De verpleeghuiszorg heeft de afgelopen tien tot vijftien jaar gunstige ontwikkelingen doorgemaakt. Talloze verzorgenden, verpleegkundigen en een scala aan professionals steken veel energie in het bieden van goede zorg aan de patiënten die op hen zijn aangewezen. Anno 2003 wordt getracht om in overleg met de patiënt een voor hem of haar zoveel mogelijk op maat gesneden zorgplan te maken.

Toch heeft het verpleeghuis een ongunstig imago en wordt het door velen gezien als een zielig sterfhuis. Een voorname reden daarvan is de woonomgeving. Al vaker is gememoreerd dat in ons land gevangenen het op het gebied van ‘eigen ruimte’ beter hebben dan verpleeghuispatiënten.

Gelukkig is er steeds meer oog voor dit probleem. Alle instellingen willen meer privacy realiseren: meer ruimte voor het eigen leven en een eigen daginvulling. Veel traditionele instituten zullen hiervoor op de schop moeten.

Hoewel her en der initiatieven worden ontplooid om mooie wooncomplexen en kleinschalige woonvormen te realiseren, verlopen de procedures om tot daadwerkelijke uitvoering te komen echter onverantwoord traag. We roepen allemaal allang dat het sneller moet, het kabinet voorop. Maar in feite verandert er niks. 

Een tweede belangrijk knelpunt ligt in de verpleeghuiszorg zelf: de verstikkende bureaucratie. Wederom roept het kabinet als eerste dat die bureaucratie een stuk minder moet en kan worden. Dit, terwijl de modernisering van de AWBZ, het indicatieproces van de RIO’s en de zorgregistratie alleen maar meer bureaucratie met zich zullen brengen. Er zal daardoor nóg minder tijd overblijven voor direct patiëntencontact. De verhouding tussen directe zorg en indirecte zorg is nu al  vaak 40/60. En dat zou eenvoudig niet mogen.

Als we het bureaucratische juk in de instellingen met een kwart tot de helft kunnen verminderen, zou dat al veel van de problemen oplossen. Onze patiënten zouden met extra directe aandacht alleen maar gebaat zijn. We hoefden dan ook niet zo veel ophef over de actuele bezuinigingen te maken. Laten we eerlijk zijn: tijden van voorspoed worden altijd afgewisseld met tijden van tegenspoed. Daaraan moeten ook instellingen zich kunnen aanpassen. Laten we ook niet vergeten dat de afgelopen jaren veel geld naar de zorg is toegestroomd. Een en ander vereist creatief en duurzaam management.

De verpleeghuiszorg moet dus ook bij zichzelf te rade gaan, vooral over haar zwakke intrinsieke vermogen om dingen te veranderen. Het veranderen van bestaande interne gedragslijnen verloopt immers traag en stroperig.

We willen wel nieuwe dingen doen, maar vaak alleen als we er extra geld voor krijgen. We vergeten vaak dat veel van de zorgvernieuwing die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden (zoals substitutiezorg en extramurale verpleeghuiszorg) inmiddels een structurele plek heeft gekregen in de financiering en dat zorgvernieuwing ook van binnenuit kan en moet plaatsvinden als er géén extra potjes meer beschikbaar zijn. Juist dan wordt gevraagd om extra creativiteit. ‘De broekriem aanhalen’ betekent dus ook ‘de mouwen maar eens extra opstropen’!

Mijn boodschap is duidelijk: weg met de bureaucratie en de verstikkende regelgeving en meer ruimte om te bouwen.

Minder bureaucratie zal ruimte scheppen in de instellingen zelf, niet in de laatste plaats voor de patiënten. Meer ruimte voor eigen leven zal ongetwijfeld leiden tot minder hospitalisatie en daardoor wellicht ook tot afname van de zorgvraag.

Het verbeteren van het wooncomfort en het welzijn van verpleeghuispatiënten zal overigens wel een extra financiële injectie vragen van de samenleving. Maar laat die samenleving zich eindelijk eens duidelijk uitspreken over wat ze nu daadwerkelijk over heeft voor de groeiende groep fragiele ouderen en chronisch zieken. 

prof. dr. J.M.G.A. Schols, bijzonder hoogleraar chronische zorg, Universiteit van Tilburg

Correspondentieadres: jmga.schols@worldonline.nl