Onderschat het gevaar van agressieve honden niet

Haar bovenarm was gebroken, er miste spierweefsel en huid, en er was zenuwschade. Beschadigd voor het leven. De paniek in haar ogen en in die van haar ouders zal ik niet snel vergeten. Helaas is dit meisje niet de enige.

Jaarlijks worden vele mensen behandeld in Nederlandse ziekenhuizen die door zogenaamde hoogrisicohonden zijn aangevallen. Omdat deze honden hun prooi niet meer loslaten als ze eenmaal beet hebben en hun kop krachtig heen en weer schudden (prooischudden), zijn de letsels desastreus. Amputaties, gemutileerde gezichten en ernstige botbreuken zijn geen uitzondering. Ook de psychologische gevolgen en maatschappelijke consequenties zoals zorgkosten, juridische procedures en arbeids­ongeschiktheid zijn groot.

Maar het gevaar van deze hoogrisicohonden wordt onderschat, en een goede aanpak ontbreekt.

Het feit dat het overgrote deel van het totaalaantal bijtincidenten kleine verwondingen betreft, wordt door tegenstanders van een strenge aanpak stelselmatig gebruikt om het gevaar van hoogrisicohonden te bagatelliseren. Waar het echter om zou moeten gaan is de kleinere groep patiënten met (zeer) ernstig letsel. De dwerg­schnauzer of pekinees bijt nou eenmaal niet zo snel een arm af.

Het zijn die honden (én hun baas) die daarvoor verantwoordelijk zijn. En dáár moet het over gaan. Ik pleit voor strikte wet- en regelgeving ten aanzien van deze honden.

Registratie

In 2017 stond in dit tijdschrift (MC 36/2017: 14) een pleidooi voor een verbod op vecht­honden. De auteurs constateerden dat de medische wereld onvoldoende ruchtbaarheid aan dit probleem gaf en dat het schortte aan een goede registratie van bijtincidenten. Het ontbreken van deze cijfers is dikwijls als argument aangevoerd om geen maatregelen te hoeven nemen. Hoewel we ons kunnen afvragen of er onderzoek nodig is om aan te tonen dat deze honden gevaarlijk zijn (is er wetenschappelijk bewijs nodig om te constateren dat een nijlkrokodil dodelijk is?), hebben wij vanuit de Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie (NVPC) gehoor gegeven aan de in het artikel verwoorde oproep.

We hebben patiënten met ernstige honden­beten die werden behandeld door een plastisch chirurg geregistreerd. In ruim twaalf maanden telden we bijna zeventig ernstige verwondingen, variërend van amputaties van lichaams­delen en mutilatie van het gezicht tot zenuw­schade en fracturen. Ongeveer de helft van de slachtoffers waren kinderen of baby’s. Als we ons hierbij realiseren dat dit soort registraties vaak een onderrepresentatie van de werkelijkheid zijn, ontstaat er een voorzichtig beeld van de omvang van dit probleem. Bovendien wordt een deel van de mensen met ernstige bijtwonden door andere specialisten gezien dan door de plastisch chirurg, waardoor een deel van de slacht­offers buiten deze registratie valt. Aan een completere registratie wordt op dit moment gewerkt.

Regelgeving gedecentraliseerd

Maar waarom zijn er zoveel ernstige bijt­verwondingen, en waarom wordt er niks aan gedaan? Daarvoor moeten we kijken naar het verleden. In de jaren negentig kwam er nadat in korte tijd drie kinderen waren gedood door een pitbull, een centraal aangestuurd, doortastend beleid. Er werd een uitsterfbeleid en fokverbod voor pitbulls ingesteld, hoogrisicohonden werden geregistreerd en mochten alleen aan­­gelijnd en met een muilkorf naar buiten. Omdat goede data over de effectiviteit van de maat­regelen ontbraken, werd deze Regeling Agressieve Dieren in 2008 afgeschaft. De regelgeving werd gedecentraliseerd, waarbij de verantwoordelijkheid bij de gemeenten kwam te liggen. Dit heeft geresulteerd in totale afwezigheid van regulering ten aanzien van hoog­risicohonden, hetgeen handhaving onmogelijk maakt. Deze onoverzichtelijke situatie waarbij iedereen die dat wil een agressieve hond kan aanschaffen, moet een halt worden toegeroepen. Bovendien is aangetoond dat houderschap van hoogrisicohonden gerelateerd is aan antisociaal en crimineel gedrag. Deze combinatie van zowel hond- als mensfactoren is riskant. Vervang het woord ‘hoogrisicohond’ door ‘vuurwapen’ en het wordt duidelijk dat we een verkeerde weg zijn ingeslagen.

Terwijl bekend is dat agressief gedrag van honden erfelijk is, zegt het ministerie van Landbouw dat er op basis van de beschikbare data geen ras of type hond per definitie als agressief kan worden aangewezen. Derhalve achten zij het niet mogelijk om een juridisch houdbare lijst van agressieve hondenrassen samen te stellen. Van enkele hondenrassen en typen staat echter als een paal boven water dat zij de meeste ernstige slachtoffers maken. Deze notoire bijters horen niet thuis in een wereld waarin wij onze kinderen buiten willen laten spelen. Niemand, laat staan een kind, kan zichzelf beschermen tegen een aanval door een hoogrisicohond. Zo’n aanval komt zowel binnen als buiten vaak uit het niets. Dat is inherent aan het type hond: in een oogwenk van niets naar levensgevaarlijk.

Notoire bijters horen niet thuis in een wereld waarin wij onze kinderen buiten willen laten spelen

Fatsoensnorm

Een veelgehoord argument van hondenlief­hebbers tegen strenge regelgeving is dat het grotendeels mensgerelateerde factoren zouden zijn die een hondenbeet veroorzaken. Ditzelfde argument draagt júíst bij aan een krachtig pleidooi voor striktere regulering. De hond wordt gestoord tijdens het eten, tegen zijn zin in geaaid of te lang aangekeken waardoor hij gaat bijten. Hetzelfde kan worden gezegd van een leeuw, maar iedereen zal over genoeg maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel beschikken om deze dieren niet in het straatbeeld toe te laten.

Tegenstanders van strenger beleid refereren vaak aan andere kwesties waarbij ook slacht­offers vallen: ‘Dan moet het autoverkeer, vet eten en roken toch ook verboden worden?’ Een invalide argument, omdat dit juist onderwerpen zijn waarbij reeds breed maatschappelijk draagvlak bestaat om de negatieve effecten te verminderen en er miljoenen worden geïnvesteerd om het aantal slachtoffers hiervan terug te dringen. Net zoals bij het verbod op roken in de horeca en drank in het verkeer, creëerde het verbod de fatsoensnorm, en niet andersom.

Overheidstaak

Zorgprofessionals beschikken doorgaans over weinig kynologische kennis en zijn al zeker geen beleidsmakers. Maar wat wij in de dagelijkse praktijk aan ellende tegenkomen veroorzaakt door agressieve honden valt niet langer te negeren. Bescherming hiertegen is een overheidstaak. Halfslachtige maatregelen zoals een gedragscursus of het opstellen van risicoprofielen voor individuele honden zullen geen zoden aan de dijk zetten. Strikte regulering van hoogrisicohonden moet nu terug op de politieke agenda. Alleen met een gecentraliseerde, brede en eenduidige aanpak kan het aantal ernstig gewonden verminderd worden. Laten we deze slapende hond wakker schudden voordat we opnieuw in de krant moeten lezen dat er een baby is dood­gebeten. De politiek is nu aan zet. 

auteur

Nick Brinkman, plastisch chirurg, HagaZiekenhuis Den Haag