Nobelprijs voor onderzoek naar autofagie

De Nobelprijs voor Geneeskunde of Fysiologie gaat dit jaar naar Yoshinori Ohsumi, voor zijn onderzoek naar autofagie. Zijn werk droeg bij aan het begrip hoe cellen hun eigen inhoud afbreken en hergebruiken. Dit proces treedt bijvoorbeeld op bij infecties en uithongering.

Het Nobelcomité zegt in een persbericht dat de celbioloog Ohsumi in de vroege jaren negentig een serie briljante experimenten uitvoerde op gist. Hij ontdekte welke genen van belang waren bij het proces waarbij een cel zichzelf kan opruimen: autofagie. In gist moet dit proces optreden als er te weinig voedingstoffen beschikbaar zijn. Als hij de betrokken genen muteerde, bleek dit daadwerkelijk niet te gebeuren. Zo ontrafelde hij de keten van eiwitten die bij autofagie betrokken zijn. Vervolgens kon de link naar ander organismen, zoals de mens, worden gemaakt.

Inmiddels is duidelijk dat autofagie een belangrijk proces in cellen is. Delen van de cel kunnen hierdoor worden afgebroken en hergebruikt. Dit kan bij beschadiging van die organellen, of bij gebrek aan voedingstoffen van belang zijn. Inmiddels is duidelijk dat autofagie bij verschillende aandoeningen, zoals parkinson en diabetes type 2, niet goed verloopt. Er lopen al onderzoeken naar hoe medicijnen hierop kunnen ingrijpen.

Recentelijk kwam autofagie nog in het nieuws als mogelijke verklaring waarom wachten met parenterale voeding bij kinderen op de ic beter is. In Medisch Contact zei kinderarts-intensivist Sascha Verbruggen: ‘Het gaat vooral om autofagie: het proces waarbij het lichaam cellen afbreekt, de rommel die vrijkomt bijvoorbeeld bij ziekte, tot er aminozuren over zijn die opnieuw worden gebruikt. Natuurlijke recycling dus. Dat speelt een belangrijke rol bij een goed functionerend afweersysteem, bij het vinden van een goede balans tussen een massale reactie en afremming. Wij hebben bij de kinderen niet onderzocht of autofagie optrad, maar van dier- en volwassenenstudies is dat bekend.’