Nieuw medicijn vertraagt ALS

Een veelbelovend nieuw medicijn voor amyotrofe laterale sclerose (ALS) vertraagt het ziekteproces met meer dan 30 procent. Dat schrijven Merit Cudkowicz e.a. deze week in Nature Medicine op basis van hun fase-II-onderzoek. Aangezien momenteel slechts één medicijn geregistreerd staat voor de zeer progressieve aandoening, is uitbreiding van het aantal behandelopties meer dan welkom.

Bij ALS zijn zowel het centrale als het perifere zenuwstelsel aangedaan. De ziekte treft 1 à 2 nieuwe patiënten per 100.000 inwoners per jaar. De gemiddelde ziekteduur is ongeveer drie jaar.

Cudkowicz e.a. testten dexpramipexol in twee fasen. In de eerste fase testten de onderzoekers de effecten van het middel gedurende 12 weken in verschillende doseringen (50, 150 of 300 mg per dag) met een placebo. Na een pauze van vier weken startte de tweede fase, waarin de deelnemers werden gerandomiseerd tussen 50 of 300 milligram dexpramipexol per dag gedurende 24 weken. De onderzoekers beoordeelden het functioneren van de patiënten met de ALSFRS-R-score, een schaal die speciaal voor ALS-patiënten is opgesteld waarop maximaal 48 punten te behalen zijn. Ze maten het effect van de behandeling door deze te scoren ten opzichte van de gemiddelde ALSFRS-R-waarde aan het begin van de studie.

Aan de eerste fase namen 102 patiënten deel, aan de tweede fase 92. De meest opvallende bijwerking was reversibele neutropenie (steeds in de 300 mg-groep), waarvoor vijf patiënten het gebruik van dexpramipexol moesten staken. In de eerste fase ondervonden patiënten geen ernstige bijwerkingen, in de tweede fase kregen zeventien patiënten een ernstige bijwerking, waarvan het grootste deel (11 van de 48 patiënten, 23%) in de groep die 50 mg dexpramipexol per dag gebruikte.

Dexpramipexol liet een dosisafhankelijk effect op de ALSFRS-R-schaal zien. Vanaf aanvang van de studie tot het laatste meetpunt verloren de placebopatiënten 3,6 punten op de ALSFRS-R-schaal, tegenover 2,2 in de 300 mg-groep. Na 24 weken was het relatieve risico om te overlijden 0,32 in de 300 mg-groep in vergelijking met de 50 mg-groep.

Op dit moment is riluzol (Rilutek) de enige geregistreerde behandeling voor ALS om het tijdstip van mechanische ventilatie uit te stellen. Het Farmacotherapeutisch Kompas stelt dat er geen aanwijzingen zijn dat riluzol effect heeft op de motoriek, longfunctie, fasciculaties, spierkracht en motorische symptomen bij ALS. Dexpramipexol vertoonde in deze studie geen interacties met riluzol.

Momenteel loopt er in tachtig ziekenhuizen in Europa, de Verenigde Staten en Australië een fase-III-studie naar dexpramipexol.

Sarah Sloot

Nature Medicine 2011, doi: 10.1038/nm.2579: The effects of dexpramipexole (KNS-760704) in individuals with amyotrophic lateral sclerosis

Lees ook:

• ALS Centrum Nederland: Empower trial
• Meer nieuws