Geen bewijs behandeling wintertenen
2 reacties
U gelooft het misschien niet, maar over de oorzaak en de behandeling van wintertenen is verrassend weinig bekend. Zo is van geen enkel gangbaar medicijn de werking wetenschappelijk aangetoond. Huisarts Ibo Souwer wijdde er zijn proefschrift aan, waarop hij deze week promoveerde aan de Radboud Universiteit.
Tussen de 15.000 en 30.000 mensen die de huisarts bezoeken hebben in de winter last van chronische wintertenen en -handen, ofwel chronische perniones. De klachten zijn doorgaans te voorkomen door goed warm te blijven. Maar genezen is een stuk lastiger. Souwer onderzocht of veelgebruikte behandelingen – vitamine D3-injecties, nifedipine en bètamethasoncrème – effectief zijn in vergelijking met een placebo. Zijn antwoord luidt ontkennend.
Het gebruik van vitamine D bleek een kwestie van overlevering zonder dat het enige grondslag heeft in een mogelijk ziektemechanisme. Het gebruik van nifedipine is gebaseerd op een mogelijke vasculaire basis voor de ziekte. Deze calciumkanaalblokkerende stof heeft zowel in laboratoriumproeven als in het levende lichaam een vaatverwijdend effect op perifere slagaders en aders. Maar omdat Souwer laat zien dat het middel niet effectiever is dan een placebo rijzen er op zijn minst vragen over de rol van het calciumkanaal bij wintertenen. Ook het gebruik van corticosteroïdhoudende crèmes bij chronische perniones is niet gebaseerd op een duidelijke pathofysiologische basis, stelt Souwer. Omdat ook deze crèmes geen aantoonbaar klinisch effect hebben, is het de vraag wat de precieze rol van ontstekingen in het ziektemechanisme zou kunnen zijn.
Souwer vermoedt overigens dat chronische perniones wel degelijk een ontstekingsreactie zou kunnen zijn die volgt op weefselschade rond de bloedvaten van de huid, veroorzaakt door vaatvernauwing als gevolg van afkoeling en een individueel bepaalde genetische gevoeligheid. Hij suggereert verder dat er dan een beschermend mechanisme (geïnduceerde vasodilatatie) op gang komt dat huidschade bij blootstelling aan lage temperaturen tegengaat.
Chilblains in general practice, Ibo Souwer, proefschrift juli 2017, Radboudumc
lees ook
jos rensing
huisarts, den haag
Het gegeven dat onvoldoende onderzoek is gedaan naar werkzaamheid van een behandeling van een aandoening bewijst slechts dat er onvoldoende onderzoek is gedaan en bewijst niet dat enige behandeling onwerkzaam zou zijn.
Toch leuk dat je op een open de...ur kunt promoveren.
Ik heb de stellingen van de promovendus niet kunnen lezen maar als ik hem was zou nummer negen zijn geweest: "context is net zo belangrijk als evidence" en nummer tien: "nader onderzoek is nodig".
jan keppel hesselink
arts-pijnbehandelaar, Bosch en Duin
Uiteraard zijn er geen bewezen therapievormen voor wintertenen, maar dat wil niet zeggen dat de middelen die ingezet worden niet werkzaam zijn.Of dat we de calcium kanaal hypothese zouden moeten herzien, omdat nifedipine niet bewezen werkzaam is.
W...elke studies moeten gedaan worden om te bewijzen dat nifedipine wel werkzaal zou kunnen zijn bij wintertenen? Juist de RCT met vele honderden patiënten. Zijn die gedaan: nee natuurlijk niet. O ja, wel een enkele RCT met 10 of 30 patiënten, waarover John Ioannidis geschaterlacht zou hebben. Idem voor vitamine D, ook een studie met een 30-tal patiënten. Knap van de huisarts om op basis van dergelijke nietszeggende studies te komen tot de uitspraak te komen over de afwezigheid van effectiviteit. De huisarts zou daarentegen geconstateerd moeten hebben, met Chalmers en Ioannidis als leidraad, dat er geen enkele fatsoenlijke studie gedaan is naar de effecten van de genoemde therapieën bij wintertenen, en dat de geneeskunde dus geen antwoord heeft op de vraag hoe hier te handelen. Dat zou wetenschappelijk gezien de enige goede conclusie zijn, want nifedipine werkt waarschijnlijk wel, en dat zou vermoedelijk zelfs met enkele goed opgezette n=1 studies ook aangetoond kunnen worden.