Een ic-bed in de binnentuin
Gouds ziekenhuis ziet patiënt als partner en werknemer als verbeteraar
2 reactiesDe 71-jarige heer De Leeuw* zit op een zonnige februariochtend – met de zak van een katheter aan zijn rechterbovenbeen geplakt – in een huiselijke kamer op de afdeling Oncologie. Hij is vanuit zijn ziekenhuisbed over de gang gelopen en praat nu met zijn behandelaren achter een gesloten deur in het Groene Hart Ziekenhuis (GHZ). De instelling noemt zo’n bijeenkomst de ‘omgekeerde visite’ en won hiermee in januari de Medisch Contact Communicatieprijs 2018. Sinds een jaar spreken opgenomen patiënten met kanker hun artsen op donderdag in deze speciaal hiervoor ingerichte ziekenhuiskamer en niet meer op zaal.
Zie voor meer video's: Communicatieprijs 2018 - de winnaars vertellen
Internist-oncoloog Wendy van der Deure is initiatiefnemer van deze vernieuwing. Naast de privacy van de patiënt gaat het haar om het gelijkwaardige gesprek: ‘Patiënt en arts zitten nu op dezelfde hoogte.’ Daarbij zijn deze gesprekken opener en is er meer aandacht, somt ze op. Van der Deure: ‘Bij een slechte diagnose komen zaken als wensen rond het levenseinde veel sneller ter sprake dan op zaal. Daar klappen mensen vaak gewoon dicht.’
De heer De Leeuw mag naar huis en strooit met complimenten naar het team. ‘Dat is ook een lieve dokter’, wijst hij naar de arts-assistent interne. ‘U loopt toch met een rollator?’, vraagt de internist, terwijl ze zoekend rondkijkt. Zeker, antwoordt De Leeuw. Maar dit keer had hij gedacht: laat mij maar lekker tussen twee zusters lopen. Het is voor hem ‘hartstikke fijn’ om zijn medische toestand in een aparte kamer te bespreken. ‘Ik vind niet dat anderen daarmee te maken hebben. Niet dat ik geheimen heb, maar toch. Op deze manier word je gelijk op je gemak gesteld’, zegt De Leeuw.
Het initiatief voor veranderingen ligt bij de werknemers
Tijd
Tijd is de hobbel, zegt Van der Deure. Tegenover toegenomen tevreden en betrokken patiënten en een hogere familieparticipatie staat die investering. ‘De visite kost meer tijd, omdat je het moet organiseren. En juist omdat je de patiënt apart neemt, denkt vooral de familie soms dat we zeeën van tijd hebben’, zegt de internist. Familie wordt aangemoedigd om erbij te zijn en weet dat het gesprek niet langer dan tien minuten kan duren. Ze krijgen vooraf een informatiefolder. De artsen zijn nu minder tijd kwijt aan familiegesprekken. Tijdens het medisch overleg voorafgaand aan de visites deze donderdag vraagt de internist aan de verpleegkundige of ze de familie van een patiënt al heeft gezien. ‘Ze komen meestal ’s middags’, is haar antwoord. ‘Dat is jammer’, zegt de internist, en tegen de arts-assistent: ‘Als ze niet op de visite komen, loop je dan vanmiddag even bij hen langs?’
Zweden
Het idee voor de Omgekeerde visite kreeg Van der Deure tijdens een werkbezoek aan de best presterende en goedkoopste zorgregio Jönköping in het zuiden van Zweden. Al vijf jaar op rij stuurt het GHZ een wisselende groep van tien werknemers, onder wie artsen en verpleegkundigen, naar het tweedaagse veranderfestival van het Zweedse kwaliteitsinstituut Qulturum om inspiratie en ideeën op te doen. Bij thuiskomst organiseren zij zo’n festival voor belangstellende collega’s. Het is een van de stappen die het ziekenhuis heeft gezet om ‘veranderziekenhuis’ te worden met als doel: de zorg verbeteren. Uitgangspunt is dat het initiatief voor succesvolle veranderingen bij de werknemers ligt. ‘Zorgverleners weten heel goed wat er beter kan, maar raken afgestompt als ze veranderingen niet voor elkaar krijgen omdat ze geld kosten of in strijd zijn met de veiligheidsregels’, zegt arts maatschappij en gezondheid Lia Donkers, directeur van het Transmuraal Netwerk Midden-Holland, die het veranderproces – ‘Patiënt als partner’ genaamd – met het veranderteam begeleidt.
Minstens zo belangrijk zijn suggesties van patiënten
Doppen op de vuilnisbakken
Internist Van der Deure is het perfecte voorbeeld van een enthousiasteling op de werkvloer, die met een toegewijde verpleegkundige een verandering voor elkaar kreeg. De cardiologieverpleegkundigen uit het ziekenhuis willen haar voorbeeld graag volgen. ‘En ik kreeg een mailtje van de longartsen, of ik een pitch wil doen voor de medische staf. In Zweden was het een hematoloog die mij inspireerde, maar zo’n visite is voor alle patiënten fijn, op welke afdeling ze ook liggen’, zegt de internist. Om deze voortrekkers te ondersteunen leidt het ziekenhuis met een korte cursus coaches op; zo’n 150 zijn er nu op 52 afdelingen. ‘Een boegbeeld, enthousiaste coaches, kenniscafés, studiereizen en een eigen festival zijn ingrediënten die de beweging in gang houden en groter maken. Het is een beweging en geen project, want dit moet aandacht blijven krijgen, net als bijvoorbeeld hygiëne’, zegt Donkers.
In het systeemplafond zijn boven behandeltafels plafondtegels vervangen door exemplaren met Van Goghs amandelbloesem erop. Dialyserende patiënten kijken niet meer uit op de parkeergarage, want daaraan hangt nu een gigantisch doek met de haven van Gouda. Zinloos piepende apparaten op de intensive care bleken de stand mute te kennen en er zitten sinds een tijdje doppen op de vuilnisbakken die ze zachtjes doen sluiten. En het was een lange weg om een ic-bed naar de binnentuin te kunnen rijden omdat werd gezegd dat de deuren te smal waren. Iemand ging dat nameten en het bleek niet waar te zijn. Ic-patiënten kunnen nu in hun bed buiten een luchtje scheppen.
Suggesties van patiënten
Al deze ideeën kwamen niet alleen van verpleegkundigen, artsen en andere medewerkers van het ziekenhuis. Minstens zo belangrijk zijn suggesties van patiënten. ‘Patiënttevredenheidsonderzoeken zijn een wettelijke verplichting, maar wat gebeurt er eigenlijk mee? Bij ons gingen die voorheen via de afdeling Marketing en Communicatie naar de zorgverleners’, zegt Donkers. Opmerkingen en klachten komen nu ook direct op whiteboards op de afdeling te staan en zijn onderwerp van wekelijkse sessies met de coaches. ‘Vroeger werd een klacht wel op een afdeling besproken, maar nu is er een brainstorm en wordt er opener naar gekeken en bedacht wat eraan te doen is. Zonder hiërarchie en zonder blaming’, zegt Donkers. ‘Het idee “dat komt uit elke enquête, daar is niks aan te doen” is een mentaliteit die je moet doorbreken’, zegt ze.
Ook kaartjes met de drie vragen: ‘Hoe ervaart u de zorg? Wat ging goed? Wat kan beter?’ die patiënten door het hele ziekenhuis heen kunnen invullen en de nabelrondes door ontslagconsulenten leveren een schat aan kennis over wat patiënten willen. ‘Er ging onevenredig veel energie in verantwoorden naar externe instanties’, zegt Donkers. ‘Maar het kwaliteitssysteem werkt nu zoals het bedoeld is. De afdeling Kwaliteit is gedecentraliseerd. Kwaliteitsfunctionarissen draaien mee op de werkvloer en kunnen direct iets doen met de feedback van patiënten. En de patiënttevredenheid neemt toe.’
Taaiste kluif
Bij de start van ‘Patiënt als partner’ liepen er in het ziekenhuis aanverwante projecten als ‘Lean Six Sigma’ en ‘De Verantwoordelijke Medewerker’. Donkers: ‘Er zijn heel wat ziekenhuizen die Lean doen. Maar dat is dan vaak top-down, om een bestuurlijk probleem op te lossen. Dat heeft meestal efficiency als doel. Wij volgen het concept ‘Clinical Microsystem Thinking’, waarbij teams op de werkvloer, de microsystemen, de hoofdrol hebben. Om de zorg te verbeteren en fouten te vermijden is een open houding van zorgmedewerkers nodig. Wij streven naar een intern klimaat van continu verbeteren, waarbij iedere zorgverlener ook zorgverbeteraar is. En dat verhoogt ook het werkplezier.’
De taaiste kluif voor de veranderaars van ‘Patiënt als partner’? ‘De medisch specialisten meekrijgen’, lacht Donkers’ collega, programmaleider Astrid van der Bas. Onder de 150 specialisten heeft ze nu vijf ambassadeurs gevonden. ‘De specialisten moeten het doen, maar ze hebben een enorme werkdruk, moeten al veel administreren en zijn bang voor nog meer werk. En ik hoor nog weleens dat ze het meer iets voor verpleegkundigen vinden of soft.’ Geslaagd voorbeeld is volgens Van der Bas de vervanging van de starre neussondes waarover patiënten veel klaagden, door een soepeler variant: ‘Dertien jaar lang was dat niet mogelijk door regels die van achter een bureau waren bedacht en een specialist die nog in het oude denken zat, die de verandering belemmerde. Maar onlangs pakte iemand de discussie weer op en ging via het netwerk van coaches onderzoeken hoe de risico’s van soepele neussondes binnen de perken konden worden gehouden. Deze arts stond wel open voor veranderen en zo is het toch gelukt.’
*De naam en leeftijd van de patient zijn verzonnen.
Bestuursvoorzitter Godfried Barnasconi over de financiering:
‘Wij leggen ‘Patiënt als partner’ niet van bovenaf op, maar faciliteren de beweging. We huren hiervoor de ondersteuning van het Transmuraal Netwerk in, dat ervaring heeft met het begeleiden van bottom-upprocessen zoals transmurale zorg. Dit netwerk is een stichting waarbij vele zorgaanbieders in de Goudse regio zijn aangesloten. Doel is samenhang van zorg bereiken in het belang van de patiënt. Het netwerk heeft zes mensen in dienst die worden betaald uit bijdragen van de zorgaanbieders en subsidies. Het ziekenhuis heeft een bestuurszetel in de stichting.’
Zie ook
http://www.transmuraalnetwerk.nl/Themas/Clinical-Microsystem-Thinking/Thema
lees ook
Ria van Bodegom
Huisarts, Utrecht
Wat fantastisch dat dit is ingevoerd! Privacy en beschaving.
IK heb gelukkig geen persoonlijke ervaring in het ziekenhuisbed, maar heb me vaker afgevraagd of het echt niet anders kon dan de zaalvisite.
En in deze tijd van AVG ben ik helemaal verbaa...sd dat de zaalvisite nog steedse algemene norm is. Laat alle ziekenhuizen dit voorbeeld volgen!
Ria van Bodegom
Huisarts, Utrecht
Wat fantastisch dat dit is ingevoerd! Privacy en beschaving.
IK heb gelukkig geen persoonlijke ervaring in het ziekenhuisbed, maar heb me vaker afgevraagd of het echt niet anders kon dan de zaalvisite.
En in deze tijd van AVG ben ik helemaal verbaa...sd dat de zaalvisite nog steedse algemene norm is. Laat alle ziekenhuizen dit voorbeeld volgen!