Dokter en beschaving

Sommige van zijn 'fans' beschouwen hem als een van de voornaamste, hedendaagse cultuurcritici: als een man die zich in woord en daad verzet tegen het langzaam verdwijnen van elk maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef ('legaliseer drugs niet!'), tegen politiek correct denken, tegen het cultuurrelativisme, tegen de gemakzucht van de patiënt.

Theodore Dalrymple geeft net zoveel af op rechts als op links en is in al zijn geschriften vooral een 'dokter', maar een hardvochtige dokter, zullen sommigen zeggen. De beschouwingen in zijn laatste boek Beschaving of wat ervan over is gaan, net als zijn vorige boek Leven aan de onderkant, grotendeels terug op zijn ervaringen als arts in een gevangenis en een ziekenhuis in een grote Britse achterstandswijk en op het feit dat hij een aanzienlijk deel van zijn beroepsleven in derdewereldlanden heeft doorgebracht.

Hij zag duizenden patiënten op zijn spreekuur, meestal uit de lagere sociaal-economische regionen van de maatschappij. Typerend citaat: 'De afgelopen veertien jaar is mijn reden van optimisme het feit geweest dat ik mijn patiënten, op een paar uitzonderingen na, de waarheid van wat ik zeg kan laten inzien: dat zij niet depressief zijn, maar ongelukkig; ze zijn ongelukkig omdat ze gekozen hebben voor een manier van leven die niet goed is, en waarin het onmogelijk is gelukkig te zijn'. Mensen maken keuzes, vindt hij, ze zijn lang niet altijd slachtoffer.

Kenmerkend is ook een door Dalrymple aangehaalde uitspraak van de beroemde econoom Keynes, die ooit heeft opgemerkt dat mensen van de praktijk (zoals dokters) niet veel tijd hebben voor allerlei theoretische overwegingen, maar dat de wereld helaas wordt geregeerd door het volkomen gedateerde, achterhaalde gedachtegoed van types als economen en filosofen. Dalrymple is het daarmee eens, 'behalve dat ik daar nog aan zou willen toevoegen: romanschrijvers, film­regisseurs, journalisten, kunstenaars en zelfs popzangers. Zij zijn de onofficiële wetgevers van de wereld; we zouden veel aandacht moeten besteden aan wat zij te zeggen hebben en hoe ze het zeggen.' In hun ideeën zet Dalrymple zijn vlijmscherpe lancet.

Deze zomer verschijnt zijn derde boek; hopelijk weer zo erudiet en venijnig.

Theodore Dalrymple, Beschaving of wat ervan over is, Nieuw Amsterdam, ISBN 90 468 0004 0, 352 blz., 24,95 euro.