Laatste nieuws
Marieke van Twillert
Marieke van Twillert
5 minuten leestijd
Achter het nieuws

‘De overgang is een echte carrièrekiller’

Politieke aandacht moet taboe op menopauze doorbreken

5 reacties
Getty Images
Getty Images

De Tweede Kamer bood vorige week voor het eerst ruimte aan een rondetafelgesprek over de menopauze. Daarin spraken onder meer gynaecoloog Dorenda van Dijken en bedrijfsarts Mariëlle van Aalst over het belang van meer aandacht voor de overgang.

Menopauze mag zich verheugen in toenemende belangstelling. Er zijn meer menopauzeklinieken, een stroom webinars, boeken en podcasts vinden bijval bij een groeiend publiek. En dinsdag 12 oktober stond de menopauze op de agenda van de Tweede Kamer. Voor het eerst. In een zogenoemd rondetafelgesprek praatten een aantal artsen, ervaringsdeskundigen en andere experts de commissieleden van VWS en Sociale Zaken bij over dit ‘taboeonderwerp’.

‘Na de motie leek er weinig te gebeuren’

‘Heel bijzonder’, zegt gynaecoloog Dorenda van Dijken (OLVG), voorzitter van de Dutch Menopause Society. Al jaren zet zij zich in voor betere zorg en kennis rond de overgang, maar niet eerder was ze gevraagd om informatie te leveren voor een motie. Dat was het geval vorig jaar: Kamerlid Corinne Ellemeet (GroenLinks) diende een motie in met als doel het taboe op de overgang te doorbreken. ‘De motie was dezelfde avond al aangenomen, ik liep thuis te stuiteren door de kamer.’ Daarna leek er weinig te gebeuren. ‘Het blijkt dat een motie aannemen nog niet direct betekent dat er iets gebeurt.’

Burn-out

Aandacht vanuit de politiek is hard nodig, zegt Van Dijken, want het ‘bespreekbaar maken’ van de overgang is nog niet doorgedrongen in alle geledingen van de maatschappij, zoals de werkvloer. ‘Er wordt nog vaak lacherig over gedaan, en kennis van leidinggevenden gaat vaak niet verder dan iets over opvliegers en nachtelijk zweten.’

Dat beaamt Mariëlle van Aalst, sinds 21 jaar bedrijfsarts in Friesland en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). Op haar spreekuur krijgt ze vaak genoeg vrouwen die dreigen uit te vallen in hun werk. Ze komen dikwijls met uiteenlopende klachten – zoals overbelasting, vermoeid zijn, stemmingswisselingen, slecht slapen. ‘Zelf koppelen ze dit vaak niet aan de overgang, en hun huisarts soms ook niet.’ Sinds 2010 heeft Van Aalst het standaard opgenomen in haar vragen bij vrouwen boven de 40: ‘Hoe gaat het thuis, hoe gaat het op je werk, en: heb je misschien klachten die te maken hebben met de menopauze? De klachten overlappen soms met iets anders, bijvoorbeeld een burn-out. Maar als je als arts op dat spoor blijft, kom je soms niet verder. Terwijl er veel mogelijk is als je het boven tafel krijgt.’

Vier op de vijf vrouwen ervaart klachten

Jaarlijks hebben ruim 1,5 miljoen vrouwen in de leeftijd van 40-60 jaar in Nederland te maken met de overgang. Overgangsklachten duren gemiddeld twee tot tien jaar, soms langer. Eén op de vijf vrouwen heeft nergens last van. Van de andere 80 procent heeft een derde ernstige of hinderlijke klachten, en heeft er thuis dan wel op het werk last van. Overgangsklachten als onderliggende reden voor verzuim worden nauwelijks geregistreerd, al bleek uit onderzoek van Geukes e.a. dat bij vrouwen in deze leeftijd vaak het geval.

Nascholing

Het voornaamste, zegt Van Aalst, is om het bespreekbaar te maken op de werkvloer. ‘Dat haalt de stress eraf. Een vrouw die last heeft van opvliegers, heeft er baat bij als de mogelijkheid bestaat om te ventileren, om even een pauze te nemen, om zich eventueel te verkleden. Misschien kan ze wat later beginnen, omdat ze ’s nachts geen oog dicht kon doen. Vaak zijn ze al enorm geholpen met advies over voeding en leefstijl. Ik merk dat mensen het fijn vinden als ik ernaar vraag. Soms zijn ze bij eerdere zorgverleners naar huis gestuurd met de mededeling: “Mevrouw, dit hoort erbij.” En dat is doodzonde. Vrouwen tobben er vaak mee, het belemmert ze in hun werk, zodanig dat het hun werkplezier en functioneren kan verstoren.’ Ze haalt eerder onderzoek aan dat berekende dat verzuim door de overgang 504 miljoen euro per jaar kost. Dat is los van het ‘grijs verzuim’, waarbij werknemers wel op hun werk verschijnen maar minder productief zijn. ‘De overgang is dan ook een echte carrièrekiller. Terwijl dat niet zo hoeft te zijn. Dat probeer ik mijn collega-bedrijfsartsen bij te brengen in nascholingen. Gelukkig dringt dat besef door. Een nieuwe richtlijn – mét de overgang daarin – is in de maak, deze wordt binnenkort voorgelegd aan de NVAB. Maar we zijn er nog niet.’

Ook andere dokters mogen hun kennis over de overgang bijspijkeren. Van Aalst: ‘Het is fijn dat de menopauze nu is opgenomen in het curriculum voor gynaecologen in opleiding, het zou wenselijk zijn als basisartsen het al eerder in de opleiding meekrijgen. Zodat élke arts even bewust in zijn achterhoofd heeft: is dit niet…?’

Eerste lijn

‘We moeten het vooral niet medicaliseren’, vindt gynaecoloog Van Dijken. ‘Voor gezonde vrouwen is dikwijls het geven van informatie al voldoende.’ Zij pleit voor de inzet van de menopauzeverpleegkundige, een officieel verpleegkundig overgangsconsulent. ‘Verreweg de meeste vrouwen zijn gebaat bij hulp in de eerste lijn. Een huisarts kan dat doen, maar heeft beperkt tijd, terwijl een menopauzeverpleegkundige in een consult van drie kwartier uitstekend preventief werk kan verrichten. Zij geeft advies over leefstijl en voeding, en kan voorwerk verrichten voor huisarts en specialist. Deze zien uiteraard de moeilijker gevallen. Helaas is de inzet van deze BIG-geregistreerde menopauzeverpleegkundige niet opgenomen in het basispakket. Zonde.’

Verder is de lage dbc-vergoeding voor overgangsgerelateerde problematiek wat haar betreft een obstakel voor goede zorg. ‘De groep vrouwen met echt ernstige klachten, vaak met comorbiditeit, zien we in het ziekenhuis. Momenteel dekt de dbc 194 euro, daarmee kun je nauwelijks iets uitrichten.’ Ze hoopt dat overheid en zorgverzekeraars dit willen aanpakken.

In haar eigen ziekenhuis OLVG-West heeft ze goede ervaringen met een nieuw multidisciplinair team, met onder meer een psychiater, internist, neuroloog, seksuoloog, cardioloog en klinisch neuropsycholoog. ‘Alleen de relevante specialisten zijn aanwezig bij het consult, en de patiënt hoeft niet langs alle loketten te sjouwen. Multidisciplinaire consulten als deze zijn declarabel. Het gaat per specialisme, dus elke specialist heeft een eigen dbc. Op deze manier, met korte lijntjes, kunnen we in korte tijd zoveel betere zorg leveren aan de kleine groep die ernstige klachten heeft.’

Biologieles

De politiek heeft een taak om het taboe op de overgang weg te nemen, vindt Van Dijken, een oproep die tijdens het Haagse rondetafelgesprek breed werd gedeeld. ‘Het zou mooi zijn als de overheid een publiciteitscampagne initieert, met posters in abri’s, boegbeelden en al.’ Van Aalst voegt toe: ‘Het zou helpen als kinderen in de biologieles erover horen. Net zoals het gegeven dat meisjes beginnen met menstrueren, is het net zo normaal dat dit eindigt. De menopauze hoort bij het leven, maar in biologieboeken ontbreekt het, dat is toch raar?’.

Lees meer

Achter het nieuws gynaecologie tweede kamer overgang
  • Marieke van Twillert

    Marieke van Twillert is sinds eind 2015 journalist bij Medisch Contact. Arbeidsmarkt en internationale gezondheidszorg hebben haar speciale aandacht, maar ze volgt ook het levenseindedebat, medische technologie en internationale gezondheid. Marieke is een van de presentatoren van MC de Podcast en schrijft geregeld een bijdrage voor de rubriek Media en Cultuur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • D.K.E. Dijken

    gynaecoloog, AMSTERDAM

    Beste collega, graag wil ik iets rechtzetten: de Dutch Menopause Society is niet door mij opgericht, maar al decennia een onderdeel van de NVOG. In de tekst wordt duidelijk aangegeven dat voor overgangsklachten vaak informatie afdoende is en dat ver...reweg de meeste vrouwen goed geholpen worden in de 1e lijn. Voor een kleine groep vrouwen met complexe problematiek kan de 2e lijn geschikt zijn. In goede samenwerking met de huisarts, zoals blijkt in de praktijk. Ik nodig u graag uit om een keer deel te nemen.

    • A. G?bel

      Huisarts, Amstelveen

      Beste collega Dijken,

      Mijn reactie was er natuurlijk één met een knipoog, maar toch zit er een groot verschil in wat u nu schrijft en wat in het artikel staat. Daarin staat dat de Tweede Kamer (!) aandacht vraagt voor 'de overgang' en dat er een '...Menopause Society' bestaat, die u dan weliswaar niet heeft opgericht maar waarvan u wel voorzitter bent, en dat er multidisciplinaire zorg bestaat voor vrouwen in de overgang. Dat is wat mij betreft een overdaad aan medicalisering voor iets wat - hoewel soms lastig - een heel gewoon probleem is. Ook het 'bijspijkeren van kennis door dokters' is wat mij betreft niet nodig.

  • M.P. Rümke-Gemmeke

    huisarts, DEN HELDER

    Ik, vrouw, zonder enig probleem door de overgang gerold, huisarts, verbaas me eigenlijk helemaal niet. Dat de huisarts het fout doet, of er helemaal niets over weet hoor ik al sinds ik in 1973 begonnen ben met mijn studie medicijnen. Deze opmerking... gaat het ene oor in en het andere uit.
    De arrogantie van de tweede lijn is nog steeds aanwezig. En zo lang alle artsen alleen maar worden opgeleid in een zieken huis en door specialisten, zal de kennis van wat de eerste lijn wel kan nooit voor het voetlicht komen.

    • D.K.E. Dijken

      gynaecoloog, AMSTERDAM

      Beste collega, in dit verhaal wordt nergens negatief over de huisarts gesproken. Ik meld zelfs dat de meeste vrouwen baat hebben en goed terecht zijn bij de 1e lijn! Bij het gesprek in de Tweede kamer was collega Engel, huisarts en lid werkgroep NHG ...Standaard, ook aanwezig en we zitten juist op 1 lijn. er is een prettige samenwerking bij de nieuwe NHG standaard, tekst op Thuisarts.nl en de NVOG heeft een Stuurgroep Womens Health samen met huisartsen. De 2e lijn is niet arrogant maar voor een kleine groep vrouwen wel geschikt.

  • A. G?bel

    Huisarts, Amstelveen

    Ik wordt hier toch een beetje niet goed van.

    Ten eerste: Ondanks dat gynaecoloog Van Dijken zegt 'dat we het niet moeten medicaliseren', heeft zij de 'Dutch Menopause Society' opgericht (waar blijft de Dutch Nadruppel Association van de urologen? Wi...st u dat nadruppelen 180 miljoen per jaar kost aan gemiste arbeidstijd, zelfs 700 miljoen als je het grijze verzuim meerekent vanwege impotentie omdat het dan allemaal wat langer duurt? ) (PS ik wéét dat dit niet helemaal een goede vergelijking is). Maar ze vestigt als dokter aandacht op het onderwerp; dan medicaliseer je al!
    Bovendien zegt ze: We gaan dit behandelen met een multidisciplinair team, met daarin een psychiater, internist, neuroloog, seksuoloog, cardioloog en klinisch neuropsycholoog. ‘Alleen de relevante specialisten zijn aanwezig bij het consult' wordt daar nog bij gezegd. Het is verheugend dat er niet een orthopaed en een thoraxchirurg aan worden toegevoegd.
    Maar dit is natuurlijk wel de ultieme vorm van medicaliseren: een team van 6 verschillende specialisten zetten op iets wat er gewoon bij hoort.

    Ten tweede: Het is in de mode om te doen alsof huisartsen onvoldoende op de hoogte zouden zijn van bepaalde dingen. Nu weer de overgang. Voor de gemiddelde huisarts (overigens 70% vrouw) een heel bekend onderwerp. Dertig jaar geleden was het overigens not done om iets 'overgang' te noemen; daarmee zou de werkelijke problematiek (depressie, werk, gezin etc.) worden 'ontkend'. De dokter zei dat het de overgang kon zijn, hoe durft ie.
    En nu móeten we er dus aan denken, net als aan het vrouwenhart. The times they are a changing.

    Het heeft iets hypocriets. Doen alsof we er onvoldoende van weten (wat onzin is), er zes specialisten opzetten (uiteraard met een interessante dbc voor ELK specialisme) en tegelijkertijd zeggen dat we het 'natuurlijk niet moeten medicaliseren'.
    Vooral de ontkenning van dat het er bij hoort (wat gewoon zo is) verbaast me. Natuurlijk hoort het erbij. Leuk is anders, maar het hoort er wel bij. Er is iets tegen te doen, maar het hoort er wel bij. Het is pure ontkenning om te suggereren dat het er niet bij hoort.

    Dit is écht definitief het tijdperk van de vleesgeworden, doorgecultiveerde kwetsbaarheid geworden. In combinatie met de drang in ons streven naar maakbaarheid alles te externaliseren (het komt door de overgang, het komt door dokters die onvoldoende weten, etc.) leidt dat tot een maatschappij met mensen die steeds minder weerbaar worden, steeds meer aan het handje worden genomen, en op het spreekuur komen met een wensenlijstje in plaats van een lichamelijke klacht, 'want ik heb gelezen dat...'.

    [Reactie gewijzigd door G?bel op 20-10-2021 13:33]

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.