Bulgarije isoleert verstandelijk gehandicapten

In Bulgarije is de situatie van verstandelijk gehandicapten erbarmelijk. Ze worden levenslang opgesloten onder mensonwaardige omstandigheden of ondergaan schadelijke behandelingen in een psychiatrisch ziekenhuis. Dergelijke misstanden staan gedocumenteerd in het rapport van Amnesty International (AI) Bulgaria: Far from the Eyes of Society. Systematic Discrimination against People with Mental Disabilities. Het rapport is onlangs gepubliceerd als onderdeel van een campagne voor de bescherming van de rechten van verstandelijk gehandicapten in Bulgarije.

Twee jaar lang bezochten vertegenwoordigers van AI, samen met het Bulgarian Helsinki Committee en met Mental Disability Rights International, ruim twintig psychiatrische ziekenhuizen en tehuizen voor de permanente zorg aan kinderen en volwassenen met een verstandelijke handicap. Een van die tehuizen is het Sanadinovo-instituut voor verstandelijk gehandicapte vrouwen. Het ligt in een verlaten dorp, 35 kilometer van de dichtstbijzijnde stad. De afgelegen locatie van dergelijke instellingen lijkt een doelbewuste poging te zijn om mensen met een verstandelijke handicap te isoleren.

Ruim negentig vrouwen verblijven in Sanadinovo. Zij worden begeleid door vier verpleegkundigen en vijf parttime verzorgers. Het tehuis is in 1927 gebouwd als de plaatselijke school. Ernaast staat een gebouwtje voor de - bedlegerige - bewoners met de ernstigste handicaps. Het terrein is afgesloten door hekken. Bewoners mogen zonder begeleiding het terrein niet verlaten.

Bij gebrek aan stoelen en banken zaten de meeste vrouwen tijdens het bezoek op de grond. Ze droegen vieze en kapotte kleren; een van hen had een met bloed doordrenkt verband over haar oog. Sommigen hadden geamputeerde ledematen of een andere lichamelijke handicap. Mechanische hulpmiddelen, zoals rolstoelen, waren er niet. Ondanks de openstaande - getraliede - vensters hing er in de kamer een misselijk makende geur van urine en feces. Zes vrouwen waren opgesloten in een hangende kooi van drie bij anderhalve meter, omdat ze zich hadden ‘misdragen’.

Het bezoek aan Sanadinovo leidde in de Bulgaarse media en bij de Bulgaarse overheid tot veel reacties. In de kranten verschenen artikelen en reportages over het tehuis. Het ministerie van Werkgelegenheid en Sociale zaken, dat verantwoordelijk is voor instellingen als Sanadinovo, heeft een onderzoek ingesteld. De conclusie daarvan was dat de medische behandeling van de vrouwen overeenkomstig was met de regels voor de ziekenhuiszorg. Wel werd toegegeven dat er te weinig personeel was en dat er geld beschikbaar moest komen voor reparatiewerkzaamheden.

Een halfjaar later keerde de delegatie terug naar Sanadinovo. De kooi was verdwenen, maar verder waren er weinig verbeteringen doorgevoerd. Medicijnen waren nog steeds niet of nauwelijks voorradig en mogelijkheden voor psychosociale of bezigheidstherapie ontbraken. De enkele behandelingen die wel beschikbaar waren, werden gegeven zonder dat er voldoende informatie werd verstrekt en zonder toestemming van de patiënt. In andere psychiatrische ziekenhuizen werd elektroconvulsieve therapie toegepast zonder algehele anesthesie en spierverslapping. Iets wat volledig ingaat tegen de internationale medische opvatting hierover. Op een bijeenkomst in januari vorig jaar weigerden de vertegenwoordigers van de Bulgaarse vereniging voor psychiatrie en het ministerie voor gezondheidszorg dit beleid expliciet te veroordelen.
Op basis van de verzamelde informatie stelde AI begin 2002 een rapport samen. Ook schreef AI een aantal functionarissen van de Bulgaarse overheid aan. Deze relatief eenvoudige methode is in het verleden al vele malen effectief gebleken. Ook hier is inmiddels enig succes geboekt: de meeste bewoners van Sanadinovo verhuisden vorig jaar juli naar een beter onderkomen. Een ander tehuis kreeg geld voor de hoogstnoodzakelijke verbetering van de leefomstandigheden.

Tijdens een evaluatie van de campagne bleek onlangs echter dat de Bulgaarse overheid de laatste maanden bewust probeert de ernst van de situatie te bagatelliseren. Dit zal gedeeltelijk zijn ingegeven door de wens om in het buitenland een positief beeld te schetsen van Bulgarije met het oog op een mogelijke toetreding tot de Europese Unie. Dit mag echter geen reden zijn

om de gehandicaptenzorg niet aan

te pakken. Daarom vraagt Amnesty International iedereen om door middel van brieven de Bulgaarse autoriteiten op te roepen tot een structurele hervorming van de zorg aan verstandelijk gehandicapten.

Redmer van Leeuwen,
arts en lid medische beroepsgroep Amnesty International

Het rapport van Amnesty International over de misstanden bij  behandeling en huisvesting van verstandelijk gehandicapten en informatie over de campagne kunnen worden opgevraagd bij het secretariaat van Amnesty International, telefoon 020 626 4436, e-mail:

medisch@amnesty.nl

.